Олег Константинович Тихомиров ўз ҳаётини Москва университети билан боғлади: у фалсафа факултетининг психология бўлимига ўқишга кирди ва умрининг охиригача психология факултетида ишлади

Олег Константинович Тихомиров ўз ҳаётини Москва университети билан боғлади: у фалсафа факултетининг психология бўлимига ўқишга кирди ва умрининг охиригача психология факултетида ишлади. Талаба ва aspirant, кейинчалик кичик илмий ходим, professor, факултетнинг асосий кафедраси (умумий психология) раҳбари, Москва Давлат университети илмий Кенгаши аъзоси. Унинг ҳаёт йўли, асарлари ҳақида қисқача маълумот бериш билан бирга, яқинда чиқарилган маълумотномаларда акс еттирилган.1 бу, хусусан, Professor Тихомиров рус психологиясининг ҳақиқий "юлдузи" еканлигини кўрсатади.
A. R. Лурия талабаси О. K. Тихомиров ёш психологияси соҳасида иш ва илмий фаолиятини бошлади, аммо тез орада у умумий психология муаммоларини олди ва билиш жараёнларини ўрганишни бошлади. A. N. Леонтиев, А. R. Лурия, Б. V. Зеигарник ва психология факултетидаги бошқа ҳамкасбларининг ғоявий кўмаги билан у ўзининг ажойиб ижодий кучини тафаккурнинг психологик назариясини ривожлантиришга бағишлади. O. K. нинг қизғин ва самарали меҳнати натижаси. Тихомиров ва унинг шогирдлари назарий таклифларни ва фикрлашнинг семантик назариясини ҳар томонлама експериментал асослашни бошладилар, у бир қатор монографияларда, мақолаларда ва икки нашрдан омон қолган фикрлаш психологияси бўйича дарсликда баён қилди. Фикрлашнинг семантик назариясининг бошланиши қуйидагиларни аниқлаш еди
жаҳон психологиясида номаълум ҳодисалар (улар орасида, масалан, ечимни ҳиссий кутиш ҳодисаси фикрлаш тушунчаси коммуникатив маконда ишлайдиган ва натижада психологик неоплазмалар (мақсадлар, маънолар ва бошқалар) ишлайдиган когнитив ва аффектив таркибий қисмлар бирлаштирилган динамик жараёнлар тизими сифатида.) ижоднинг кўрсаткичи сифатида яратилган-бундай вакиллик 30-40 йил олдин ҳам ҳақиқатан ҳам инқилобий кўринишга ега еди ва ҳозир ҳам уни билишнинг "асосий" психологиясига яқин деб ҳисоблаш мумкин. Афтидан, фикрлашнинг семантик назарияси асосларисиз рус психология фанининг панорамаси сезиларли даражада қашшоқлашган бўлар еди. Худди шу нарсани Москва Давлат университетининг психология факултетида туғилган ва ривожланган етакчи умумий психологик назария — фаолият назарияси ҳақида ҳам айтиш мумкин. Тарафдорлари бутун мамлакат бўйлаб психологик ҳамжамиятнинг жуда кўп вакиллари бўлган ушбу назария, шунингдек, фикрлашнинг семантик назарияси доирасидаги тадқиқотлардан жуда муҳим импулсларни олди — назарий ва експериментал. Ушбу импулслар чуқур таҳлил қилинган ва психология тарихчилари ва фаол ишлайдиган тадқиқотчилар еътиборига лойиқдир.3 О. K. Тихомировни ҳақли равишда фаолиятнинг психологик назариясининг ёрқин вакилларидан бири деб аташ мумкин.
Юқорида келтирилган маълумотномада тўғри таъкидланганидек
O. K. Тихомиров ўз тадқиқотлари давомида Л. S. вйгоцкийнинг назарий қарашлари ва емпирик натижалари тўғрисида мукаммал ("биринчи қўл") ғояни олди (1956 йилгача ушбу таниқли мутафаккир ва експериментаторнинг нашрлари тақиқ остида еди). Бу ўша пайтда Москва университетида ўқиган ҳар бир kishi учун ўзига хос "имтиёз" еди. Кичик ва катта йилларда О. K. Тихомиров ўзини Л. S. нинг ишончли издоши сифатида кўрсатди. У ўша пайтда ёш кибернетика фани томонидан олиб келинган ақлий фаолиятни воситачилик қилиш ва қайта воситачилик қилишнинг янги истиқболлари—компютерлардан туғилган истиқболлар билан ўтолмади. Ахир, компютер булар ва ҳозирда уларга асосланган ахборот-коммуникация технологиялари имо—ишора воситачилигининг замонавий (аниқроғи, ўта вақтинчалик) босқичидир, яъни.L. S. Вйгоцкийнинг бир неча бор тасдиқланган қарашлари, психиканинг ривожланиш омиллари бўйича калитлардан бири. Шундай қилиб, О. K. Тихомировнинг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишнинг ўзига хос хусусиятларига доимий қизиқиши, унинг янги бўлимни, яъни компютерлаштириш психологиясини таъкидлаш бўйича таклифи соғлом илмий асосга ега. Шунга қарамай, унинг тадқиқотлари психиканинг ривожланишининг маданий ва тарихий назариясининг муҳим ривожланишини англатади.
Етук йилларида О. K. Тихомиров ўзини психология фанининг методисти сифатида исботлади. У ушбу фаолиятга нафақат експериментал психолог сифатида, балки А. R. Лурия ва А. N. Леонтиевнинг бевосита ўқитувчиси сифатида, балки психология ўқитувчиларининг малакасини ошириш факултетида узоқ муддатли ўқитувчи сифатида ҳам тайёрланди. Ўқитувчи сифатида у Москва университетига малака ошириш учун юборилган психология ўқитувчиларининг кўплаб авлодларига кенг танилган. У кўп йиллар давомида ўқитиб келган умумий психология 6 семестр курсидан уларнинг кўпчилигига (собиқ МДУ талабалари) таниш еди. Унинг бевақт вафотидан сўнг бу курс сақланиб қолган ёзув ва лента ёзувлари, талаба ёзувлари асосида қайта тикланди ва дарслик сифатида нашр етилди,4 бу мутахассислар томонидан юқори баҳоланди. Шундай қилиб, ҳаётдан нафақага чиққанидан кейин ҳам О. K. Тихомиров нозик ва ўзига хос методист сифатида обрўсини мустаҳкамлади. Ушбу обро ъ О. K. нинг кўплаб мақолалари асосида тузилган. Тихомиров, шунингдек, Москва Давлат университети нашриётида чоп етилган китоб.5 шуни таъкидлаш керакки, методист О. K. Тихомиров нафақат психология фанининг вужудга келишида, балки услубий ишларда ҳам янги тенденцияларга сезгир бўлиб чиқди (Н. A. Бердяев, К. Popper ва бошқалар.).
Таниқли назариётчи, методист ва експериментатор,
психологик тадқиқотнинг янги усулларини яратувчиси О. K. Тихомиров издошлари ва шогирдлари билан ўралган. Унинг истеъдоди, фикрлаш психологиясининг енг мураккаб масалаларини ҳал қилишга бўлган ёрқин қизиқиши унга ўхшаш фикрловчи одамларни жалб қилди. Мен қиламан

4 қаранг: Тихомиров О. K. психология: дарслик / илмий нашр. O. V. Гордеева. M.: Олий таълим, 2006; Тихомиров О. K. психология фанидан маърузалар. M.: Юрайт, 2008.

5 Тихомиров О. K. умумий психология тушунчалари ва тамойиллари: ФПК психология факултети талабалари учун ўқитиш воситаси. M.: Москва Давлат университети нашриёти, 1992.

зўр талаба бўлган О. K. Тихомиров ажойиб ўқитувчига айланди ва илмий ва ўқитувчилик фаолиятининг бошида ёшлар унга бажонидил мурожаат қилишди. O. K. Тихомировнинг битирувчилари сони ҳали ҳисоблаб чиқилмаган, биз фақат унинг жуда катта еканлигига ишонишимиз мумкин. Аммо диссертацияларини ҳимоя қилган докторантлар ва абитуриентлар сони маълум — 35 kishi, улардан 11 нафари фан доктори бўлди. Шуни ҳисобга олсак, О. K. Тихомиров диссертация ишларини бошқарган, ҳеч қандай тарзда 35 йилдан ошмаган, маълум бўлишича, аспирантлар ва абитуриентлар унинг назорати остида йилига бир мартадан кўпроқ диссертацияларини ҳимоя қилишган. Албатта, бундай ўхшашлик "қалинлашган" ва "рарефаcтионс" бор еди, содир бўлмади, лекин умумий ҳосилдорлик кучли таассурот қилади.

O. K. Тихомиров умумий психология кафедрасининг биринчи сайланган (ва тайинланмаган) раҳбари бўлди (1990 йилда). Бундан ташқари, сайлов ҳақиқатан ҳам жуда рақобатбардош еди. Бундан олдин ҳам у бир қатор диссертация Кенгашларининг раиси ва аъзоси бўлган, шунингдек, Фанлар Академияси билан кенг алоқада бўлган: давомида
5 йил давомида (1972-1976) у психология институтида лабораторияни бошқарган, Табиатшунослик ва технологиялар тарихи институтининг илмий ижод муаммолари сектори билан ҳамкорлик қилган, сунъий интеллект муаммоси бўйича илмий Кенгаш аъзоси бўлган. СССР Фанлар Академияси, бошқа илмий тадбирларда иштирок етди. Бироқ, О. K. Тихомиров ҳеч қачон Москва университети билан алоқани узмаган, чунки у ҳам, у ишлаб чиққан назария ҳам ёш истеъдодлар оқимига муҳтож еди.
Шунингдек, ёш истеъдодларга ижодий, ҳаётий илмий иш ва диққатли, сезгир ва малакали етакчилик зарур еди. Ўрта аср устахоналарида бўлгани каби, усталарнинг ҳар қандай "буюмлар" ишлаб чиқаришида бўлгани каби, О. K. Тихомиров мактабида ҳам катта ёшдаги ўқувчилар ёшларга ёрдам беришлари, янги келганларни назорат қилишлари ва улар билан биргаликда сифатли натижаларга еришиш учун жавобгар бўлишлари одат тусига кирган. A. N. Леонтиев, А. R. Лурия, Б. V. Зеигарник, П. Я талабалари бошчилигидаги Москва Давлат университети психология факултетидаги кам сонли илмий мактаблардан бири-О. K. Тихомиров мактаби шу тарзда яратилди. Галперин. Бу мактаб, албатта, умумий психология кафедраси ташкил билим жараёни терговчилар гуруҳи асосий емас, у ғурур ва бир хил бўлади
Москва Давлат университети психология факултети "визитка" нинг. Ушбу илмий мактаб мамлакатимизнинг чет елларда енг машҳурларидан бири еканлиги турли тилларда (инглиз, немис, поляк ва б.тилларда чоп етилган кўплаб мақолалардан далолат беради.) О. K. Тихомиров ва унинг талабалари томонидан "психология" китоби инглиз тилига таржима қилинган

фикрлаш фалсафаси"6, О. K. Тихомировнинг Москвадаги XVIII халқаро психологик Конгрессда илмий котиб сифатида ишлаши( 1966), конгресслар ва конференцияларда кўплаб маърузалар, 1970-1971 йилларда Ақшда бир йиллик стажировка, чет еллик мутахассисларнинг асарларини рус тилига таржималарини таҳрирлашдаги иштироки, шу жумладан, енг машҳур ва машҳур (мас., Ж. Piaget ва Б. Инелдер, Ж. Bruner, Г. Simon ва бошқалар.).

Беш йил олдин А. V. Брушлинский ва О. K. Тихомировларнинг ижодий меросига бағишланган илмий конференция муваффақиятли ўтказилди.7 ушбу ассоциация бежиз емас: Andrey Владимирович ва Олег Константинович бир кунда туғилган, бир хил талабалар гуруҳида ўқиган, яқин муаммолар билан шуғулланган ва агар улар яқин дўст бўлмасалар, улар бир-бирларига ҳамдард бўлишган. Бу йил ушбу икки таниқли рус олимларининг ижодий меросига бағишланган иккита алоҳида конференция бўлиб ўтади. Улардан бири Москва университетининг психология факултети деворларида бўлиб ўтади, у билан О. K. Тихомировнинг бутун ижодий ҳаёти боғлиқ еди. Москва университетининг таниқли ўқитувчиси Олег Константинович Тихомиров таваллудининг 75 йиллигига бағишланган конференциянинг муваффақиятига шубҳа қилиш қийин.