Маъруза ташкилот назарияси ва унинг илмий билимлар тизимидаги ўрни

донолик-соғлом қарорлар (билим мулоҳазага ёрдам беради);

жасорат – хавфсизлик;

эҳтиёткорлик-бу тартиб, муайян завқ ва истаклар устидан хокимият каби нарсадир.

адолат-ўз ишингиз билан шуғулланинг ва бошқалар ишига аралашманг.

Файласуф давлатни яхлит бир бутунликка мустаҳкам боғлаб турувчи бирликка катта аҳамият берган.
Афлотун ўз асарларида давлатни ташкил этишдаги муҳим босқичлар ҳақида тўхталди, ғояларининг утопик табиатига қарамай ўз натижасини берди.
Афлотуннинг шогирди Аристотел (милоддан аввалги 384 – 322йй.) "Метафизика", "Этика", "Категориялар" асарларида жамиятда халқ ҳаётини тартиблаш тамойиллари ва қонун-қоидаларини излашни давом эттирди.
Шаклнинг мазмун (яъни, материя) устидан, руҳнинг танадан, ақлнинг ҳис-хаяжон устидан, ҳуқуқнинг хуқуқсизликдан, яхшиликнинг ёмонлик устидан бирламчилиги ва устиворлиги Аристотелнинг ҳам биринчи, ҳам иккинчи фалсафасига жуда хосдир.
Афлотун ҳам, Аристотел ҳам ижтимоий фойдали сиёсий фаолиятни инсон маданиятининг энг олий ифодаси деб тан олдилар.
Аристотел ақл-идрокка мурожаат қилди. Барча нарсанинг асосини табиат қўйган уйғунликда кўрди. У шахснинг мустақиллигини ва ақлнинг илоҳийликдан мустақиллигини таъкидлади, бу эса давлат ва сиёсий соҳада муҳим аҳамиятга эга эди.

Аристотелнинг фикрича, бирликка индивид-бўлинмас зарра бўлганлиги давлат эса кўпликни ташкил этганлиги учун эришиб бўлмайди.

Аристотел сиёсий тузилиш шакллари: учта тўғри (монархия, аристократия, полития) ва халқ фаолиятини ташкил этишнинг учта нотўғри (зўрлик, олигархия, демократия) таснифини киритди. Шу билан бирга у монархияни ҳам, аристократияни ҳам давлатнинг ҳақиқий фазилати деб ҳисобламади.
Кўп йиллик тадқиқотлар ва тўпланган тажриба уни сиёсатнинг оптималлигига-конституциявий мўтадил демократик республикага ишонтирди.
Шуни таъкидлаш лозимки, илгари ҳам Конфуций (милоддан аввалги 551 – 479йй.) ижтимоий жараёнларни тартибга солишга, жамиятни оқилона ташкил этиш ҳақидаги билимларни тизимлаштиришга интилган.
У олижаноб инсон концепциясини ишлаб чиқди, унга кўра олийжаноблик туғма эмас, балки таълим-тарбия ва ўз-ўзини такомиллаштириш орқали ривожлантиради, деб ҳисоблайди.
Барқарорликнинг йўқлиги ва бюрократиянинг таъсири конфуцийчиликнинг пайдо бўлиши ва йўналишини олдиндан белгилаб берди.
Конфуций таълимоти асосила бир қанча ахлоқий ва фалсафий концепциялар ётарди.
Жень (олийжаноблик, инсониятни севиш) ва Ли (қоидалар, этикет) тушунчаларининг икки таркибий қисми Конфуцийнинг давлат тузилиши ва жамиятни ижтимоий ташкил этиш ҳақидаги қарашларини акс эттирган.
Иккинчи концепциянинг моҳияти "содиқ бўлиш (ҳалол хизматчи бўлиш, ҳукмдорларни ҳурмат қилиш" бўлиб, бошқарув тизими, энг аввало, давлат бошлиғи ва мансабдор шахслар ўртасидаги муносабатлар меъёрларига билан боғлиқ бир қатор муаммоларни қамраб олди.

Жунг-ёнг учинчи концепцияси Конфуций ҳаддан ошиш иштиёқидан огоҳлантирган бўлган "ўрта йўлдан юриш", деб танилган.

Конфуций томонидан ишлаб чиқилган давлат тузилиши схемасига кўра, Давлат ва жамиятни бошқариш у катта аҳамият берган қоидаларга асосланган:
* давлатда хизмат кўрсатишни қатъий тартибга солиш;
* давлат аппаратини ягона оила сифатида ташкил этиш.
* авторитет(обрў) ёрдамида бошқариш;
* қарор қабул қилишда барча зиддиятларни ҳисобга олиш;
* меҳнат тақсимоти;
* каста асосида бошқариш.
Шундай қилиб, Конфуций бундан икки ярим минг йил аввал универсал ташкилий ғояларни илгари сурган, улардан бугунги кунда ҳам фойдаланилмоқда.
"Ташкилот" атамаси фанда тизим объектида структуралилик, ички тартиблилик, мустақил қисмларга нисбатан ўзаро таъсирнинг изчиллигига эришиш сифатида талқин этилади.
Ташкилот бирликни ташкил этувчи қисмларни тартиблаш билан тавсифланади, акс таъсир шундайки, бутун қисмларнинг сақланиб қолишига ёрдам беради.
Юқоридаги таърифлар ташкилотни элементларни тартиблаш ва жамоатчилик фаолиятининг субъекти жараёни деб ҳисоблашга асос беради,
Илмий нуқтаи назардан "ташкилот" тушунчаси бир неча семантик маънога эга:
1) ташкилот мажмуа, биргаликдаги бошқарув жараёнида содир бўладиган муносабатлар, фаолият турлари, ҳуқуқлари, бурчлари, роллари тизими.
Бундай ҳолда, ташкилот объектив тузилишга эга бўлган тизим сифатида қаралади;
2) ташкилот ҳодиса - дастур ёки мақсадни амалга оширишнинг ҳақиқий элементларнинг табиий бирикмасидир.
3) ташкилот жараён сифатида бутуннинг қисмлари ўртасидаги муносабатларни шакллантириш ва такомиллаштиришга олиб келадиган ҳаракатлар мажмуи.
4) ташкилот социум сифатида ташкилотни умумий мақсадларга эга бўлган одамлар гуруҳи деб ҳисоблайди, ташкилот-ижтимоий жамоа.
Ташкилотлар расмий ва норасмий бўлиши мумкин.