|
Ola siren.
Amfibiyalarning kupchiligi 2-4 yilda jinsiy voyaga yetadi. Ular tabiatda 5-6 yil umr kuradi. Ayrim turlari 13-15 yilgacha umr kurish i mumkin. Dumli amfibiyalar turkumi vakillarining zarariga kelsak, ulardan ola salamandraning terisi zaxarli buladi, zaxari suvdagi baliklarni uldiradi. Itni tiliga tushsa uni xam uldiradi. Umuman, 0,0009g. zaxar 1 kg ogirlikka tugri kelsa itni uldiradi. Odam uchun ularning zaxari xavfli emas. Lekin kuzga tushsa yomon ta’sir kiladi. Oyoksizlar (Apoda) turkumi Oyoksizlar turkumiga 6 ta oila va 165 ga yakin tur kiradi, Asosiy oilalariga xakikiy chervyagalar (Caecilidae), ilonbaliklar (Ichthyophiidae) va suv chervyagalar i (Typhlonectidae) kiradi. Bu turku mni vakillari pirimitiv bulib, asosan yer ostida yashashga moslashgan. Tanasi tashki kurinishiga kura ilonga yoki katta chuvalchangga uxshaydi, kupchiligida xalka segmentlari bulib xuddi yomgir chuvalchanglarini eslatadi. Oyoksizlar turkumi vakillari asosan Janubiy Osiyo, Afrika va Janubiy Amerikaning tropik mintakalarida tarkalgan. Uzunligi 30-100 sm. Janubiy Amerika chuchuk suvlarida suv chervyagalari (Typhlontctes) urugi vakillari tarkalgan, kolgan turlari asosan yer tagida yashaydi va tuzilishi xam yer ostida xayot kechirishga va yerni kovlashga moslashgan. Oyoksizlarning oyoklari va kamar skeletlari yuk, dumi kalta, kloakasi tanasining orka tomoniga ochiladi. Terisi yalangoch, juda xam bezlar ga boy. Shuning uchun xam tanasi xar doim shshtimshik bezlar bilan koplangan buladi, Oyoksizlar tuprokni kovlab yer ostida xayot kechirganligi uchun kuzlari xam kuchsiz rivojlangan, eshitish organi xam yaxshi rivojlanmagan, nogora pardasi va urta kulogi bulmaydi, lekin xid bilish va tuygu organlari yaxshi rivojlangan. Kichkina boshi tanasidan yakkol ajralib turmay, balki deyarli chegarasiz kushilib ketgan. Kopulyativ organlari bor, ya’ni erkaklarining kloakasi burgi b chikib, kopulyativ organ vazifasini bajaradi. Uruglanishi ichki.
xalkali chervyaga.
Oyoksizlar turkumida yukorida aytilgan ixtisoslashgan belgilar bilan bir kator da, kadimgi kosali (panserli) amfibiyalarga uxshash sodda tuzilgan belgilari xam bor. Ularning terisida kadimgi kosali amfibiyalarga zanash suyak tangachalari bor. Bosh skeletining koplagich suyaklari juda kuchli tarakkiy etgan. Umurtkalari (baliklarinikiga uxshash) amfitsel tipda, ancha yaxshi tarakkiy etgan xordasi bor. Kalta-kalta chin kovurgalari borligi xam ularning xarakterli belgilar id an xisoblanadi. Chervyagal arning oldingi miyasi ancha kuchli rivojlangan.
Oyoksizlar turkumi vakillari xasharotlar, yomgir chuvalchanglari va tuprok ostida yashovchi boshka umurtkasiz xayvonlar bilan oziklanadi. Ularning kupayishi suvga unchalik boglik emas. Bu turkumning vakillaridan biri xal kali chervyaga (Siphonops annulatus) Janubiy Amerikada, kisman Afrika va Janubiy Osiyoda yashaydi. Uzunligi 40 sm. Tuprokni kazib 50 sm gacha chukurliklarda xayot kechiradi. Chervyagalar tasodifan suvga tushsa, chukib ketadi. Ularning tuxumlari suvdan tashkarida rivojlanadi. Ilon balikl ar oilasiga 44 ta tur kiradi. Xdndiston, Xindi-Xitoy, Seylon va Katta Zond orollaridagi daryo va kullar kirgoklarida Seylon ilon baligi (Ichtyophis glutinosus) tarkalgan. Uning uzunligi 40 sm bulib, 20-30 sm chukurlikda tuprok ostida yashaydi. Oyoksizlar turkumining kupchiligi tuxumini 20-30 talab tup-t}sh kilib kuyadi. Ular uz tuxumlarini tuprokdagi inlariga, chirigan daraxt tunkalar ostidagi nam joylarga kuyadi. Urgochilari uzi kuygan tuxumlarini gavdasi bilan urab teri bezlaridan ajratib chikargan suyukliklari bilan namlab tuxumlarini kurib kolishiga yul kuymaydi. Tuxumdan chikkan lichinkalari suvga tushadi va u yerda voyaga yetadi. Lichinkalar tashki jabralarini tuxum ining ichidayok yukotadi. Shuning uchun ularning suvda yashash i kiska vakt davom etadi. Ayrim suvda yashaydigan chervyaga turlari tirik tugadi. Barcha chervyagalar nael uchun kayguradi. Oyoksizlar turkumining xamma vakillarida otalanish ichki. Ayrim turlari chumolilarning inida yashaydi va chumolilarning lichinkalari bilan oziklanadi. MDX, da bu turkumning vakillari uchramaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
