Ma’ruza Suvda hamda quruqlikda yashovchilar (Amphibia) sinfi. Reja

Dumsizlar (Ecaudata yoki Anura) turkumi
Dumsizlar turkumiga birmuncha murakkab tuzilgan, keng tarkalgan va turlari kup bulgan amfibiyalar kiradi (2100 dan ortik turi bor). Ayrim adabiyotlarda 4000 taga yakin turi bor deyilgan. MDX da 23 ta turi uchraydi. Ular Antarktidadan tashkari barcha kit’alarda tarkalgan. Dumsizlar ayniksa Janubiy Amerikada kuplab uchraydi. Turlari kup bulishi bilan bir katorda ularning xammasi bir xilda bakaga uxshash shaklda tuzilgan bulib, gavdasi kalta va keng buladi. Serbar boshi tanasiga kushilib ketgan. Ularda xar doim oldingi va keyingi oyoklari yaxshi tarakkiy etgan. Keyingi oyoklari oldingilariga nisbatan 2-3 marta uzun buladi. Orka oyoklarining uzunligi sababli ular sakrab-sakrab xarakat kiladi. Umurtkalari prodel tipda(oldi kavarik, orkasi botik) buladi. Umurtka poganasining dum bulimi bitta uzun suyakcha (urostie) kurinishida buladi. Kupchilik turlarida kovurgalari bulmaydi. Ularning peshona va tepa suyaklari kushilib, juft peshona-tepa suyagini xosil kilgan. Dumsizlarda shuningdek, bilak va tir sak suyaklari xamda katta va kichik boldir suyaklari xam kushilib ketgan. Kaft va kaftoldi suyaklari esa kisman kushilib usgan buladi. Buning sababi ularning kattik substratda sakrab-sakrab xarakatlanishi bulsa kerak. Nogora bushligi rivojlangan. Voyaga yetgan turlarida tashki jabralari va jabra yoriklari bulmaydi. Uruglanishi asosan tashki, kopulyativ organlari yuk.
Kup turlarni uz ichiga olgan dumsiz amfibiyalar turkumi 5 ta kichik turkumga va 10 dan ortik; oilalarga bulinadi. Dumsizlar turkumining kenja turkumlari nomlari tana bulimidagi umurtk al arining kay shaklda булишидан олинган.
Amfitselalar (Amphicoela) kenja turkumi vakillari dumsizl ar turkumi orasida eng primitivi bulib, umurtkalari amfitsel tipda tuzilgan, uncha uzun bulmagan kovurgalari bor va dum mu s kul l arining rudimenta saklangan. Bu kenja turkumga bitta sillikoyokdilar (Leopelmidae) oilasi kiradi. Sillikoyoklilar oilasiga 4ta tur kiradi, shulardan Ztasi Yangi Zelandiyada va 1tasi Shimoliy Amerikada tarkalgan. Ularning erkaklari bir umrga dumini saklab kolgan, Yangi Zelandiyada uchraydigan turining dum bulimi skeleti umurtkalari segmentlashgan. Umurtkasi amfitsel tipda tuzilgan. X^ayotining kup kismini asosan suvda utkazadi.