маъруза Рақамли схемотехниканинг асосий тушунчалари ва терминлари, қўллаш сохалари

2.4 Мультиплексор

Мультиплексор деб n информацион киришдаги сигналлардан бирини ягона чиқишга узатувчи узатилаётган киришда адреснинг ўнлик эквивалент иккилик адресига ni тенг қурилма айтилади. Агарда ОЕ чиқишга рухсат бериш кириши мавжуд бўлса, у холда киришда "0" холат чиқиши пассив холатга (5 жадвалнинг охирги қатори) ўтқазади. "4 дан 1" мультиплексорни кыриб чикамиз, у 4 информатцион кириш ва lod4=2 адрес киришга эгадир.

Унинг умумий мантиқий тенгламаси қуйидаги кўринишга тенгдир.
Y=OE(x0*~a1*~a0+x1*~a1*a0+….) (16)
Келтирилган ифоданинг ўнг томонидагиларга икки марта инверлаш ва ўз-ўзига ўтиш аксиомаларни қўллаб
Y=~(OE x0~a1*~a0+….+OE*x3*a1*a0) (17)
аниқлаймиз. (17) ифодага мос схема 18 расмда келтирилиб, унинг шартлди белгиси ва механик аналоги 19 расмда кўрсатилган.

2.5 Шифратор

Шифратор мавкеъсиз бўлади, агарда фақат битта хақиқий сигнал узатишга рухсат этилса, ва мавкеълик бўлиши мумкин, агарда бирданига бир неча сигналларни киришга рухсат этилса, мавкеъсиз Ш ўнлик ракамли хақиқий киришни номерини чиқишга унинг иккилик эквивалентга қайта ишловчи қурилма айтилади. Мавкеъсиз "4 дан 2" шифратор учун хажмлар жадвали (20 расм) қуйидаги кўринишга эга.
Шифраторларнинг қурилиши ва шартли белгиланиши 23 расмда келтирилган.

2.6 Жамлагичлар (Сумматоры)

Жамлагич n-разрядли Х=(Х(n-1), ....X0) ва Y=(y(n-1),....y0) кодларни арифметик қўшишни амалга оширувчи қурилма айтилади. Икки бир разрядли иккилик сонларнинг қўшиш қоидаси
0 (+) 0 = 0
0 (+) 1 = 1 (+) 0 = 1
1 (+) 1 = 0 юқори разрядга узатилади
Учта бир разрядли сонларнинг қўшиши қуйидаги амалга оширилади.
0 (+) 0 (+) 0 = 0
0 (+) 0 (+) 1 = 1
0 (+) 1 (+) 1 = 0 1 та катта разрядга узатилади
1 (+) 1 (+) 1 = 1 1 та катта разрядга узатилади.
Келтирилган қоидага асосан тўлиқ жамлагич мантиқий функцияси қуйидагига тенг:
Жамлагич разряд натижаси
c(i+1) = xi*yi + xi*ci + yi*ci. (18)
Ортирма
si = ~yi(xi (+) ci) + yi~(xi (+) ci) =
yi (+) (xi (+) ci) = yi (+) xi (+) ci. (19)
Бир разрядли тўлиқ жамлагичнинг (18) ва (19) тенгламаларга мос схема ва шартли белги 21 расмда келтирилган.

6-маъруза

Сумматор ва кодларни ўзгартрувчи (преобразователь кодов).
Сумматорнинг ишлаш асоси ва парамертлари, қўллаш сохалари.
Шифратор – бир турдаги маълумотлар оқимини иккинчи турдаги маълумотлар оқимига айлантириб берувчи қурилмадир.
Шифраторлар, рақамли техникада ҳар хил сигналларини бошқа турдаги сигналлар билан алмаштириш имкониятини яратади.

• 
  Шифратор мавқеъсиз бўлади, агарда факат битта ҳақиқий сигнал узатишга руҳсат этилса, мавқеълик бўлиши мумкин. Агарда бирданига бир неча сигналларни киришига руҳсат этилса, мавқеъсиз Ш ўнлик рақамли ҳақиқий кириш номерини чиқишга унинг иккилик эквивалентига қайта ишловчи қурилма айтилади. Мавқеъсиз "4 дан 2" шифратор учун ҳажмлар жадвали 20-расмдагидай кўринишга эга.
  
• 
  Шифраторларнинг қурилиши ва шартли белгиланиши 1- расмда келтирилган.
  

• 
  Жамлагич - n-разрядли Х=(Х(n-1), ....X0) ва Y=(y(n-1),....y0) кодларни арифметик қўшувчи қурилма айтилади.
  

• 
  Иккита бир разрядли иккилик сонларни қўшиш қоидаси:
  
•