маъруза Рақамли схемотехниканинг асосий тушунчалари ва терминлари, қўллаш сохалари

Қайта алмаштиришга мисоллар:
00111011 иккилик сонга мос келувчи ишорасиз ўнлик сонини аниқланг.
Тушинтириш: разряд номери 7 6 5 4 3 2 1 0
разряд оғирлиги 128 64 32 16 8 4 2 1
разряд қиймати 0 0 1 1 1 0 1 1
ЖАВОБ : ўнлик эквиваленти 0 + 0 + 32+ 16+ 8 + 0 + 2 + 1 = 59(DEC)
0+0+32+16+8+2+1=69 (ДЕС) юқорида келтирилган иккилик сон 00111011 учун 16 лик коддаги сон аниқлансин.
Тушинтириш: разряд номери 3 2 1 0 3 2 1 0
разряд оғирлиги 8 4 2 1 8 4 2 1
разряд қиймати 0 0 1 1 1 0 1 1
ЖАВОБ : 16-лик эквиваленти 0 + 0 + 2 + 1 (3) 8 + 0 + 2 + 1 (11) = 3B(HEX)
бу ерда НЕХ ларда 11 сони учун В харфи ёзилади.
Иккилик-ўнлик сонларни ўнлик рақамлар билан ёзиш мумкин, масалан 1998 ва иккилик кўринишда 0001100110011000. Хар бир ўнлик сон ВСД кўринишда кўрсатилиши мумкин, масалан 19 (ДВС)=19(ВСД), га тенг эмасдир. 10011(19ДЕС) тенг эмас11001 (19ВСД). Хамма ноль ва бирлар кетма-кетлиги иккилик-ўнлик эквивалентга эга эмас. Масалан,11 001001(BIN)[C9(HEX), 201(DEC)]=?(BCD), чунки 1100 учун ўнлик сон мавжуд эмас 1100=12.

2.2 Дешифратор

Дешифратор киришдаги иккилик кодни чиқишнинг шундай актив сигналига айлантиради-ки, унинг номери киришдаги иккилик коднинг ўнлик эквивалентига тенгдир. Тўлиқ дешифраторни чиқишлар сони m=2n га дешифраторда m<2m . Тўлиқ дешифратор аниқлашига 2i чиқиш мантиқий функцияларни ишлаб чиқариб, улар n кириш ўзгарувчиларининг хаммасида аниқлангандир. n=2 ва m=4 га тенг ДШ кўриб чиқамиз. Бундай ДШ "2 дан 4" уни ОЕ чиқишларига рухсат бериш кириши билан тўлғизамиз. Тўғри киришлардаги актив сигналга 1 сатх, 0-эса инверсияларга таълуқлидир. Ушбу аниқланганга асосан холатлар жадвалини тўлғазамиз, бу ерда Х ихтиёрий қийматга тенгдир.

Карно картаси у-0 чиқиш ва 3 та кириш ўзгарувчиларига асоси қуйидаги кўринишга эгадир. Келтирилган чиқиш учун фақат бир жойда 1 бўлганлигидан, у0 чиқиш мантиқий функция қуйидаги кўринишга эгадир.

У0= ОЕ~a1*~a0 Қолган учта тенглама хам юқоридагига ўхшаб аниқланади. Аниқланган уi тенгламалр икки марта инверсиялаш аксиомасига асосан ВА-ЭМАС базасига ўтказилади. Y0= ~~(OE*~a1*a0). Аникланганга 13 расмдаги схема мос келади.

ДШ ишини вақт диаграммалари асосида (Е) схема учун тушунтирамиз. ~OE=1схема учун мавжуд даврида расмдаги И-НЕ (0,3) бўлади, ва а0 ва а1лар боғлик бўлмаган холда чиқиш қийматлари ~yj=1, yj=0, улар 13 расмда аниқ кўрсатилган. T0,t1, ва t2,t3 вакт оралигида чиқишлар "таъқиқланган", яъни yi тўғри чиқишларида пассив сатх "0", инверсия чиқишларида эса пассив "1"га тенг. t1,t2 интервалда ~OE=0(OB=1) сигнали ва унинг yi қиймати фақат а1,а0 ўзгарувчиларга боғлик. Агарда киришда А1,А0=10 код бўлса, унга ўнлик икки мос келади ва иккинчи ВА-ЭМАС элемент киришларида мантиқий "1" у2 диаграмма кўриниб турибди. ОЕ инвентли ишлатилиши мумкин. Бу ерда ОЕ=1 га тенг, қачонки, ~OE1=~OE2=0 ва ОЕ3=1. Бундай схема "3 ва 8" 1533ND7 (555ND7) турдаги дешифраторларда қўлланилади, уларнинг шартли белгиланиши 14 ва 15 расмларда келтирилган.

Дешифраторлар хисоблаш техникасида кенг қўлланиб келинади. Улар бир неча ташқи қурилмаларни танлаш, маълумотларни улар ва микропроцессорлар орасида алмашишини ташкил қилади. Бу учун хам ai киришларга ташқи қурилмалар адреси берилади, киришлар эса адрес киришлари дейилади.

2.3 Демультиплексор

Сигнални информацион киришдан чиқишларнинг бирига узатувчи, қабул қилувчи чиқишларнинг номер эса адрес киришларга берилаётган иккилик коднинг ўнлик эквивалентига тенг қурилмалар демультиплексор (ДМ) деб аталади. ДМ сифатида дешифратор ишлатилиши мумкин бўлиб, унинг ОЕ сигнали ўрнини Х информацион сигнал берилади. Масалан, агар киришларга а1а0=10(BIN)=2(DEC) берилса, у холда Х сигнал У2 чиқишда пайдо бўлади. Қолган чиқишларда эса yi=0. 16 расмда ДМ "1 да4" ДМ ва унинг механик аналоги келтирилган.