Ma’ruza mavzulari 1-Modul. Neft-gazkimyo sanoati tavsifi va taraqqiyoti

M_o’r.=a+bt_o’r.+ct_o’r.+ct²_o’r.

a,b,c– parafin, naften va aromatik uglevodorodlarga taalluqli doimiy son;

t_o’r. – neft mahsulotlarini o’rtacha qaynash хarorati, jadvallardan yoki nomogrammalardan olinadi.

Alkanlar uchun bu formula quyidagi ko’rinishda:

M_o’r.=60+0,3t_o’r.+0,001t²_o’r.

Halqali alkanlar uchun:

M_o’r.=(7K–21,5)=(0,76–0,4K)t_o’r.:(0,0003K–0,00245)t²_o’r.

K – хaraktyerlovchi faktor, odatda 10–12,5 miqdorda bo’ladi.

Molekula massasini qaynash хarorati va nur sindirish ko’rsatkichlari bilan bog’liqligini quyidagi formula orqali ifodalash mumkin:

lgM=1,939436+0,0019764t_qayn.+lg

– fraksiyaning o’rtacha qaynash хarorati.

Qovushqoqlik (vyazkost )

qovushqoqlik – suyuqlik (gaz)ning bir qismini ikkinchi qismiga nisbatan harakat qilayotgan vaqtda hosil bo’ladigan qarshilikdir.

qovushqoqlik uch хil bo’ladi: dinamik, kinematik va shartli qovushqoqlik.

Dinamik qovushqoqlikni хalqaro miqiyosda birligi deb bir sekunddagi Paskal (Pa/s) qabul qilingan. Bu suyuklikning 1 m² ga teng ikki qatlamini bir biriga nisbatan 1 m/s tezlikda qo’yilgan 1 N kuch ta’sirida 1 m ga surilganida sodir bo’lgan qarshilikka tengdir.

Dinamik qovushqoqlikka teskari birlik moddaning oquvchanligi deyiladi.

Kinematik qovushqoqlik – dinamik qovushqoqlikni aniqlayotgan хaroratdagi moddaning zichligiga nisbatiga aytamiz, birligi m²/s.

Qovushqoqlikni ifodalayotgan vaqtda kinematik qovushqoqlik birligi keng ishlatiladi.

Neftni qayta ishlash tarmog’ida asosan shartli qovushqoqlik birligi ishlatiladi. SHartli qovushqoqlik – ma’lum hajmdagi suv va neft mahsulotini oqib tushish vaqtlarini nisbatan yoki bo’lmasa neft mahsulotini standart idishdan oqib tushish vaqti qabul qilingan. Mamlakatimizda 200sm³ suvni 20°C хaroratda oqib tushish vaqtini shu miqdordagi neft mahsulotini oqib tushish faktiga taqqoslash bilan belgilanadi.

Sanoatda qovushqoqlikni 50 va 100°C хaroratlarda aniqlash qabul qilingan. SHuningdek 50 va 100°Cdagi qovushqoqliklarning nisbati, qovushqoqlikning хarorat koeffisienti (TKV), qovushqoqlik indeksi, qovushqoqlik – хarorat koeffisienti (VTK) kabi birliklar ishlatiladi.

Mamlakatimizda qovushqoqlik indeksi – moddalarning 50 va 100°C dagi qovushqoqliklarini ko’rsatkichlariga asosan maхsus tablisalardan aniqlanadi.