Ma’ruza mavzulari 1-Modul. Neft-gazkimyo sanoati tavsifi va taraqqiyoti

Surxondaryo neft va gazli hududlar.

Surxandaryo xududi g‘arbdan Kelif–Sariqamish tepaligi, shimoliy va sharqdan Tojikistonning davlat chegarasi, janubdan Amudaryo bilan chegaralangan.

Qaratilayotgan maydonning hozirgi zamondagi geologik to’zilishining ko‘rinishi uchta asosiy rivojlanish bosqichi davomida shakllangan: geosinklinal–paleozoyning ohirida tugagan, platformali–yuqori pyermdan neogengacha bo‘lgan davr vaqtgacha davom etmoqda.

Cho‘kindi qoplamasi paleozoyning yuvilgan sirtida yotuvchi kontinental dengiz va laguna genezisli jinslar bilan ifodalangan. Kesimda uchta neftgazli majmualar ajratilgan:

- yura davri, qalinligi 400–800 m bo‘lgan yuqori yura davridagi tuz osti karbonatlaridan to’zilgan; bu qalin qatlamning yuqori qismida yotuvchi organogenli turlari kollektorlar hisoblanadi;

- bo‘r (neokom–apt) davri, tyerrigen va qisman karonatli kollektorlar bilan ifodalangan; qumtoshlarning ochiq g‘ovakligi 12 dan 30% gacha, o‘tkazuvchanligi 3 dan 5000 mD gacha (ko‘proq 300–600 mD oralig‘ida), ohaktosh-lar qatlariniki mos ravishda 9–11% va 5-30mD;

- paleogen davri, paleotsen va qumli–karbonatdi davrlarining darzli karbonatli kollektorlarini o‘z ichiga oladi, bu kollektorlar gilli qalin qatlam bilan yopilib turadi. Ularning g‘ovakligi 10– 25% va o‘tkazuvchanligi 200–250 mD.

Kellovey–oksford ohaktoshlarning yotish chuqurligi shimoldan janubga tomon 3 km dan 9 km gacha va undan ortiq getirogen poydevorning sirti 5 km dan 12 km gacha o‘zgaradi.

Neft va gaz uyumlari tarqalishining stratigrafik oralig‘i yura davridan paleogen davriga bo‘lgan yotqiziqlarni o‘z ichiga oladi. Hududda yura davridagi yotqiziqlar istiqbolli Gajak maydonida yuqori yura davridagi karbonatlarda ulkan gaz uyumi ochilgandan so‘ng, shuningdek Buxoro – Xiva hududidan va Hisorning janubiy g‘arb tizmalaridagi karbonatli yura davri yotqiziqlarining yuqori mahsuldorligi tufayli juda yuqori baholanadi.

Surxandaryo hududida 11 ta neft va bitta gaz koni ochilgan, seysmik qidiruv natijasidaizlov burg‘ilashiga 3 ta obyekt tayyorlangan, 31 ta obyekt aniqlangan va ochilgan.