Маъруза мавзу: Одам органлар системасининг онто

Қалқонсимон без
организмда умумий модда алмашинув жараёнини 
жадаллаштириш билан боғлиқ. Бу без фолликулалардан ташкил топган ва 
эпителий ҳужайраларидан тузилган. Тўгарак оғизлиларда ва балиқларда без 
аниқ шаклланмаган. Без фолликулалари хиқилдоқ усти бириктирувчи тўқи- 
масида биттадан ёки тўпланган ҳолда жойлашади. Амфибияларда бу без икки 
бўлакдан иборат бўлиб, узуксимон тоғайга боғланган. Калтакесак- ларда 
қалқонсимон без диск ёки така шаклига эга бўлиб, икки бўлакдан иборат. 
Қушларнинг қалқонсимон бези иккита изолацияланган бўлаклардан иборат. 
Сутэмизувчиларда бу без бўйин ёрдамида бирикиб турувчи икки бўлакдан 
тузилган. Қалқонсимон безнинг 
тироксин
гормони катта аҳамиятга эга.

---

Буйрак усти безлари
. 
Буйрак усти безлари жуфт аъзо бўлиб, сутэмизув- 
чиларда буйраклар тепасига жойлашган. Ҳар бир буйрак усти бези ана- 
томик жиҳатдан битта аъзо бўлса ҳам, аслида у иккита безнинг бирлашув- 
идан вужудга келади. Бунинг иккита таркибий қисми: мия (ички қисми) ва 
пўст (ташқи) қисми моддалари филогенетик жиҳатдан мустақил аъзолар 
бўлиб, турли манбалардан тараққий этадилар. Хусусан безнинг пўстлоқ 
қисми жинсий безлар сингари целомик эпителийдан тараққий қилади. 
Шунинг учун ҳам жинсий ва буйрак усти безларининг фаолияти узвий 
боғланган. Буйрак усти безининг мағиз
моддаси қорин аортаси соҳасидаги 
симпатик нерв тугунчаларидан ривожланади. Тубан хордалиларда буйрак 
усти безинннг мағиз ва пўстлоқ. қисмлари мустақил аъзолар буйрак ичи ва 
буйрак усти таначалари сифатида шаклланади. Балиқларда безнинг мағиз 
қисми (буйрак усти таначалари) бирламчи буйраклар вентрал юзасида 
метамер жойлашган таначалардан иборат. 
Рептилияларда буйрак усти бези буйракнинг олдида жойлашади, қуш- лар 
ва сут эмизувчиларда без буйракнинг олдинги юқори қутбига жойла- шади. 
Буйрак усти безининг пўстлок қисми 
минералокортикоид (
сув-туз 
алмашинувига қатнашувчи), 
глюкокортикоид
, 
андроген, эстроген
гормон- 
ларини синтезлайди. Буйрак усти безининг мия қисми ҳужайраларида 
адреналин
ва 
норадреналин
гормонлари ишлаб чиқарилади. 
Аддисон касаллиги. Буйрак усти бези фаолиятини бузилиши

---