|
2. O'zbekistonda maktabgach ta'limi bo'limlari tomonidan maktabgacha ta'limga rahbarlik
qilishning nazariy asoslari
O'zbekistonda maktabgacha ta'limi bo'limlari asosan 1917-1918-yillarda tashkil etila boshlandi.
1917-yil 20-noyabrda Maorif Xalq komissarligi "Maktabgacha ta'lim" yuzasidan dekloratsiyani
e'lon qildi. Bu dekloratsiyada "bolalarni ijtimoiy-tekin tarbiyalash bolaning birinchi tug'ilgan
kunidan boshlanadi‖ deyilgan edi. Maktabgacha ta'lim butun Xalq Maorifi tizimining birinchi
bo'g'ini va tarkibiy qismi bo'lib qoldi. 1919-yilda qabul qilingan dasturda davlat tizimida
MA‘RUZA MASHG‘ULOTLARI.
142
maktabgacha ta'limning tutgan o'rni aniq belgilab berildi. Qabul qilingan dasturning 12-bo‗limida
Xalq Maorifi sohasida quyidagi vazifalar qabul qilingan edi. Birinchidan, ijtimoiy tarbiyani
yaxshilash va xotin-qizlarni ozod qilish maqsadida maktabgacha ta'lim muassasalari tarmoqlarini:
yaslilar, muassasalar va shunga o'xshashlarni vujudga keltirish haqida yozilgan edi
10
.
Bu yillarda Xalq Maorifi Komissarligi oldida davlat maktabgacha ta'lim muassasalari
tarmoqlarini vujudga keltirish, metodik ko'rsatmalar ishlab chiqish, kadrlar tayyorlash va boshqa
mas'uliyatli vazifalarni o'z oldiga maqsad qilib qo'ydi.
1918-yil 20-oktyabrda Turkiston Maorif Xalq Komissarligi qoshida respublikadagi maktabgacha
ta'lim sohasida barcha tadbirlarni amalga oshirish uchun ma'muriy organ sifatida "Maktabgacha
ta'lim bo'limi" tashkil qilindi.
Shu yillarda viloyat Xalq Maorifi bo'limlarining ko'pchiligi qoshida maktabgacha kichik
bo'limlar tashkil etilgan edi. Bu tadbir Butun Respublikada maktabgacha ta'limning jonlanishiga
yordam berdi. Maktabgacha ta'lim bo'limlarining ishi uch asosiy yo'nalishida olib borildi:
Maktabgacha ta'lim muassasalari ochish, ularni binolar, mebel va jihozlar bilan ta'minlash;
Maktabgacha ta'lim xodimlari, shu jumladan, mahalliy millatlardan kadrlar tayyorlash;
Ota-onalar o'rtasida tashviqot-tushuntirish ishlari olib borildi.
Maktabgacha ta'lim Nizomi ishlab chiqilib, unda:
"Maktabgacha ta‘lim bo'limi 3 yoshdan 8 yoshgacha bo'lgan maktabgacha ta'lim muassasalariga
boshchilik qiladi, mavjud muassasalar ishining borishini kuzatadi, yangi maktabgacha ta'lim
muassasalari, yaslilar, bolalar uylari, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun umumiy yotoqkabinetlar,
bolalaryozgi koloniyalari ochadi, maktabgacha ta'lim muassasalari rahbarlari, enagalar va umuman
o'sha aytilgan muassasalarning ta'lim-tarbiya qismiga xizmat ko'rsatish uchun kadrlar tayyorlash
maqsadida kurslar tashkil qiladi‖.
Ushbu Nizomni ishlab chiqish maktabgacha ta'lim muassasalari ishlarini, shuningdek,
mashg'ulotlarning taxminiy dasturini va maktabgacha ta'lim muassasasida suhbatlar o'tkazish hamda
taxminiy kun tartibi tuzishda muhim ahamiyatga ega bo'ldi.
Maorif Xalq komissarligining maktabgacha ta'lim bo'limi va viloyat Xalq Maorifi
bo'limlarining maktabgacha ta'lim instruktorlari tashkilotlari, mahalliy kengashlar va xotinqizlar
bo'limlari yordamida katta tashkiliy ishlar olib bordilar. Ular maktabgacha ta'lim muassasalari
uchun binolar qidirib topib, bolalarga xos mebel tayyorlash uchun ustakabinetlarga buyurtmalar
taqsimlar, tarbiyachilar bilan ta‘minlar edilar. O'sha vaqtda o'rta maktabni bitirgan qizlar (qisqa
yo'l-yo'riq, ko'rsatmadan so'ng) o'qituvchilik, onalar maktabgacha ta'lim muassasalariga qabul
qilinar edi.
Turkiston Respublikasining maktabgacha ta‘lim xodimlari uchun 1921-yil aprel oyida bo'lib
o'tgan anjumani muhim ahamiyatga ega bo'ldi. Bu anjumanda mahalliy, ya'ni mahallalar bolalarning
maktabgacha ta'lim muassasalariga jalb etish juda sust olib borilayotganiga, qishloq joylarda
maktabgacha ta'lim muassasalarga borishi zarurligi ilgari surildi. Bu ishlarda Xalq maorifi bo'limlari
oldiga quyidagi vazifalar yuklatildi:
Tub joy aholi uchun mavjud ayol rahbarlar boshchiligida darhol maktabgacha ta'lim
muassasalari ochish;
Tub joy xotin-qizlarini amaliyotchilar sifatida maktabgacha ta'lim muassasalarida ishlashga
keragicha jalb etish;
Namunali bolalar muassasalari qurishga;
10
Arxiv materiallari. 1 qism. - 0 ‗zdavnashr, 1954 yil. 476-bet
Do'stlaringiz bilan baham: |
