Ma’ruza matni Toshkent – 2014 1-mavzu. Kirish. Mikrobiologiya fanining maqsadi va vazifalari

Fermentlarning xususiyatlari: mikrob hujayrasida o‘tadigan jarayonlar fermentlarning aktivligiga bog‘liqdir. Fermentlar suv, tuz, kislota va ishqor eritmalarida eriydi. Ular oqsil kompleksi, kristallsimon va eritmaning tubiga tushadi. Fermektlar ikki gruppaga bo‘linadi:
1. Bir komponentli — faqat oqsildan iborat.
2. Ikki komponentli — oqsil tashuvchi, prostetik yoki aktiv gruppadan iborat. Oqsil tashuvchi apoferment va aktiv gruppasi koferment (koenzima) nomini olgan. Alohida oqsil tashuvchi va prostetik gruppalari fermentning xususiyatlariga ega emas, ammo birlashganda fermentlarning xususiyatlariga egadir.
Fermenglarning umumiy xususiyatlari: 1) spesifikligi (maxsus ta’sir etishligi). Fermentlar faqat maxsus ximiyaviy birlashmalarga yoki ximiyaviy birdashmalarning gruppalariga ta’sir etadi. Masalan, laktaza fermenti fakat sut shakarini (laktozani), ureaza esa mochevinani parchalaydi va hokazo.
2) fermentlarning katalitik aktivligi kam miqdorda bo‘ladi. Masalan, 1 g amilaza 1 t kraxmalni parchalashi mumkin. 1 g ximozin esa 12 t sutni ivitadi.
3) termolobilligi — fermentlar isitishda tezda parchalanadi. Masalan, 50 — 60 daraja issiqda fermentlar o‘zining aktivligini pasaytiradi. 80 darajada esa aktivligini yo‘qotadi, 100 darajada esa to‘la parchalanadi. Fermentlarning aktivligi 30 — 50 darajada yaxshi o‘tadi, hayvonlardagi fermentlar esa 37 — 40 darajada aktiv bo‘ladi.
4) ta’siri ma’lum rN muxitda o‘tadi. Masalan, pepsin rNning 1,5 — 2,5, tripsin — 7,8 — 8, 7, katalaza va ureazalar esa rNning 7-muhitida yaxshi ta’sir etadi.
5) reaksiyalarning oxiri o‘zgarmaydi va hosil bo‘lgan mahsulotlarning tarkibiga kirmaydi.