Ma’ruza matni Toshkent – 2014 1-mavzu. Kirish. Mikrobiologiya fanining maqsadi va vazifalari

VIRUSLAR KLASSIFIKATSIYASI

1966 yili Moskvada bo‘lib o‘tgan XI Xalqaro mikrobiologlar kongressida viruslarning yangi klassifikatsiyasi qabul qilingan. Ushbu klassifikatsiya viruslar morfologiyasi, anatomiyasiga va tarkibida DNK va RNK borligiga asoslanib tuzilgan.

Hozirgacha viruslarning 300 ga yaqin turi aniqlanib, ular 5 ta sinf, 8 ta turga 21 ta oilaga birlashtirilgan, har bir oila avlodlardan tashkil topgan, avlodlar, turkumlarga bo‘lingan.
K. D. Pyatkin (1970) tarkibidagi DNK va RNK bo‘yicha barcha viruslarni Dixyvira va Piovira ajratadi.
Tarkibida DNK bo‘lgan viruslar
P o k s v i r u s l a r
1. Chin chechak virusi
2. Gerpes virusn
3. Suv chechak virusi.
Adenoviruslar
1. Adenovirus infeksiyasiii vujudga ksltiruvchilar.
F a g l a r
1. Bakteriofaglar (bakteriyalar virusi)
2. Sianofaglar (ko‘k yashil suv o‘tlar virusi)
3. Aktinofaglar (aktinomisstlar virusi)
Tarkibida RNK bo‘lgan viruslar
1. Gripp virusi
2. Qizamik virusi
3. Quturish virusi
P i k o r n o v i r u s l a r
1. Oqsil virusi
A r b o v i r u s l a r
Bular toq tuyoqli hayvonlarda Afrika O‘lati bug‘ularda gemorrogeya kasalligini qo‘zg‘atuvchilardir.
Fitopatogen viruslar klassifikatsiyasi. Fitopatogen viruslarni klassifikatsiyalashda sovet olimlaridan V. L. Rijkov (1952), K. S. Suxov (1956), A. Ye. Protsenko (1966) va boshkalar o‘z hissalarini qo‘shganlar.
A. Ye. Protsenko (1966) fikriga muvofiq, viruslarning saprofit formalari parazit formalarini keltirib chikargan. U ko‘llar tubidagi cho‘kindilardan ipsimon virus tanachalarini ajratib olishga muvaffaq bo‘ldi. Bu virus tanachalari o‘simliklar uchun zararli bo‘lmagan. Hozirgacha viruslarning saprofitligi to‘g‘risidagi fikr aniqlanganicha yo‘q.
Protsenko viruslarni klassifikatsiyalashda ularning quyidagi xususiyatlariga: shakliga, tuzilishi va strukturasiga, yirikmaydaligiga, virionlar inaktivatsiyasiga, virionlarning kasallangan usimliklardan sog‘lom o‘simliklarga o‘tish usuliga, kasallangan o‘simlikda paydo bo‘lzdigan belgilarga va zararlangan o‘simliklarga asoslakdi.
Fitopatogen viruslar sinfi. K. S. Suxov bo‘yicha bu sinf quyidagi oilalarga bo‘linadi:
1) Leptomatropiaceae oilasi (Rijkov). Virionlari sfera shaklda, 35—80 nm kattalikda, sikadalar orkali yuqadi.
2) Thysanopteraphilaseae oilasi (Suxov). Virionlari sfera shaklda, 40—110 nm kattalikda. Turli hasharotlar orqali yuqadi.
3) Virococceae oilasi (Rijkov). Vnrionlari sfera shaklda, 17—80 ny kattalikda, kasallangan o‘simlik shnrasi orqali mexannk yo‘l bilan yuqadi.
4) Baciloforme oilasi (Protsenko). Virionlari tayoqchalar, 120—400X15—30 nm kattalikda. Bular shira yoki hasharotlar orqali yuqadi.
5) Filiforme oilasi (Protsenko). Vnrionlari ipsimon, 475— 750 nm kattalikda, shira yoki o‘simlik bitlari orqali tarqaladi, Bularga ko‘pchilik mozaika kasalliklari misol bo‘ladi.


Savollar:

1. 
   Bakteriya hujayra tuzilishi tushuntiring.
   
2. 
   Kapsula nima?
   
3. 
   Yadro apparati vazifasi?
   
4. 
   Baktriyalar qanday ko‘payadi?
   
5. 
   Baktriyalar tasnifi qanday tuzilgan?
   
6. 
   Tarkibida DNK bo‘lgan viruslar haqida gapiring.
   
7. 
   Faglar tuzilishi.
   
8. 
   Fitopatogen viruslar qanday oilalarga bo‘linadi?