Iridoviridae viruslar oilasi (Iridovirusы)

Iridoviridae viruslar oilasi (Iridovirusы)
Avlod: Iridovirus (xasharotlarning mayda iridessent viruslari).
Avlod: Chloriridovirus (xasharotlarning yirik iridessent viruslari).
Avlod: Ranavirus (qurbaqalar viruslari).
Avlod: (nomsiz) (baliqlarni limfokistoz viruslari).
Avlod: (nomsiz) (afrika cho‘chqalari chumasi viruslari).

Iridoviruslarning virionlari lipidli tashqi qobiqqa (ba’zi xasharot viruslarida uchramaydi) va ikosaedrik nukleokapsidga ega.
Iridoviruslarni birqancha oila vakillari baliqlar va amfibiylar kasalliklari bilan bog‘liq. Eng mashh+ur baliqlarni limfotsitlari virusi terida shishsimon o‘zgarishlar qo‘zg‘atadi. U 90 dan ortiq xar xil dengiz va chuchuk suvlar baliqlarida kasallik qo‘zg‘atadi va eng ah+amiyatga molik patogendir.
Neskolko predstaviteley semeystva iridovirusы svyazanы s boleznyami rыb i amfibiy. Naiboleye izvestnыy virus limfotsistita rыb vыzыvayet opuxoleobraznыe izmeneniya na koje. On vыzыvayet zabolevaniye boleye chem u 90 razlichnыx vidov morskix i presnovodnыx rыb i yavlyayetsya vajnыm patogenom.
Iridoviruslar – qobiqli viruslar, diametri —300 nm. Umurtqalilar iridoviruslari morfologiyasi AChS(Afrikanskaya chuma sviney – Afrika cho‘chqalari chumasi) virusiga o‘xshash. Iridovirus murakkab ikosaedrik kapsidga ega bo‘lib diametri 130—170 nm.Viruslari 20 dan ortiq struktura oqsillariga va birqancha virion fermentlariga ega. Genomi bitta liniyali ikkizanjirli DNK, razmeri 95000-190000 par asosdan iborat, m.m. (100-250)x10⁶. Moskitlar iridoviruslarining genomi 440000 par asosdan va yirik DNK genomli va eng yirik genomli DNK viruslar.DNKning transkripsiyasi va replikatsiyasi uchun h+ujayra yadrosi zarur, ammo ba’zi DNK lar tsitoplazmada sintezlanib tsitoplazmada virionga aylanadi.Iridoviruslar genomining oxiri (konsq) AChS nikidan sirkulyar perestanovkalari, oxirinig izbqtochnostligi va metillangan asoslar tutishi bilan farq qiladi, xuddi bakteriya DNK larinikidek.
Dlya transkripsii i replikatsii DNK neobxodimo yadro kletki, no nekotorыe DNK sinteziruyutsya i vklyuchayutsya v virionы v tsitoplazme. Konsы genoma iridovirusov otlichayutsya ot konsov genoma virusa AChS sirkulyarnыmi perestanovkami, konsevoy izbыtochnostyu i soderjaniyem metilirovannыx osnovaniy, podobno DNK bakteriy.
Replikatsiyasi tsitoplazmada o‘tadi (yadro DNK sintez uchun kerak bo‘lsa h+am).Virionlar kurtaklanish natijasida ajraladi yoki h+ujayrani buzilishi natijasida erkinlikga chiqadi.
Umurtqalilar iridaviruslari amfibiy vo sutemizuvchilarning xar xil xujayra kulturalarida 12-32⁰S da ko‘payadi. Ularning replikatsiyasi AChS nikiga o‘xshash. Ammo ularning genomi RNK polimerazani kodlantirmaydi, aksincha u h+ujayraning “polimeraza II”sini ishlatadi, u virusnoy m RNKsini ko‘plab sintez qilish uchun struktura oqsillari bilan modifikatsiyalanadi. Irido viruslarni boshqa farqi DNKreplikatsiyaisning birinchi davri yadroda o‘taishi ikkinchisi – tsitoplazmada virus genomidan 10 va undan ortiq konkatemerlar h+osil qilishidir.Asfaroviruslar kabi umurtalilar iridoviruslari virionlari zararlangan h+ujayra tsitoplazmasida yirik parakristal strukturalar h+osil qiladi. Bu oila viruslari viruslariga h+ar xil va juda keng tabiiy xo‘jayinlarga egaligi xarakterlidir (oliy primatlardan tortib to zamburug‘largacha). Odamlarda virus kasallik qo‘zg‘atishi aniqlanmagan.
ne kodiruyet RNK polimerazu, a ispolzuyet kletochnuyu RNK polimerazu II, kotoraya modifitsiruyetsya strukturnыmi belkami dlya preimuщestvennogo sinteza virusnoy mRNK. Drugoye otlichiye zaklyuchayetsya v tom, chto pervaya stadiya replikatsii DNK iridovirusov proisxodit v yadre, a vtoraya - v tsitoplazme s obrazovaniyem konkatemerov v 10 i boleye prevыshayuщix razmer virusnogo genoma. Iridovirusы pozvonochnыx, takje kak asfarovirusы, obrazuyut krupnыe paraklistallicheskiye strukturы virionov v tsitoplazme infitsirovannыx kleto.
Dlya virusov etogo semeystva xarakterno isklyuchitelnoye raznoobraziye i shirokiy krug yestestvennыx xozyayev (ot vыsshix primatov do gribov).Odamlarda virus kasallik qo‘zg‘atishi aniqlanmagan.
Iridoviruslar qo‘zg‘atuvchi kasalliklar
Ranaviral disease. Amfibiylarda iridovirus kasaliklari Ranavirus avlodiga birlashtiriladi.Ba’zi iridoviruslar faqat amfibiylarnigina emas balki reptiliylarni va baliqlarni h+am kasallantiradi.Ula tashqi muxitga chidamli bo‘lib, materiallari quriq h+olatda h+am uzoq vaqt aktivligini saqlaydi.. Tirik iridoviruslar ko‘paymasdan h+am aktivligini saqlashi mumkin.
Simptomlari: Klinik simptomlari amfibiylarni h+amma rivojlanish jarayonlarida h+am namoyon bo‘ladi. Golovastiklarda aktivlikni pasayishi, assit, maxalliy kon quyilishi va o‘lishi kuzatiladi.
Diagnostikasi: O‘lgan h+ayvonlarni yoki to‘qimalarini (selezenka yoki buyragini laboratoriya sharoitida tekshirishdir.
Davolash: ishlab chiqilmagan.
Cho‘chqalarniAfrika chumasi(Pestis africana suum, sinonimlari: AChS, Montgomeri kasalligi, cho‘chqalarni sharqiy-afrika bezgagi)- o‘tkir o‘ta yuqori kntaktda tarqaluvchi kasallik. Kasallik cho‘chqalarni h+amma yoshida va yil faslini barchasida yuqadi. Kasallik tezda epizootiy va panzootii ga aylanib, cho‘chqachilikga katta iqtisodiy zarar keltiradi. 100 foyiz o‘lim bilan tugaydi.
Etiologiya. Qo‘zg‘atuvchisi — African swine fever virus DNK-tutuvchi viruslar avlodidan, yuqori virulentlikga ega.