Ma’ruza mashg’ulotlari barcha ta’lim yo’nalishi uchun «hayot faoliyati xavfsizligi» fanining 2020/2021 o‘quv yili uchun mo‘ljallangan

Mushaklar orasiga in’yeksiya qilish

Mushaklar teriga va teri osti kletchatkasiga qaraganda kam sezuvchan, qon tomirlariga boy bo‘lganligi va qisqarishi tufayli dorilar organizmga tez so‘riladi. Lekin mushaklar orasiga, ko‘pincha teri ostiga In’yeksiya qilish mumkin bo‘lmagan dorilar, masalan, akrixin va magneziy sulfat eritmalari, davo zardoblari yoki sekin so‘riladigan dorilar (bioxinol, ekmonovotsillin, bitsillin) yuboriladi. Mushaklar orasiga uzunligi 7-8 sm teshigi keng ignalar bilan, asosan, dumbaga In’yeksiya qilinadi. In’yeksiya qilishdan oldin dumbadan xayolan ikkita perpendikulyar chiziq o‘tkaziladi. Chiziqning biri quymich do‘ngi orqali vertikal, ikkinchisi son suyagining katta ko‘sti orqali gorizontal o‘tib dumba 4 ta kvadratga bo‘linadi. Dori tashqi ustki kvadratga yuboriladi. Sababi, bu joyda yirik qon tomirlari va nerv tolalari kam bo‘ladi. Bemor qorni bilan yotqizilib, In’yeksiya qiladigan joy spirt va yod bilan artiladi, so‘ng dori yuboriladi. Muolaja tugagach, In’yeksiya qilingan joy spirtga ho‘llangan paxta parchasi bilan yengil massaj qilinadi. Ba’zan son mushaklari orasiga In’yeksiya qilinadi. Bunda suyak pardasi shikastlanmasligi uchun igna birmuncha egri tomonga yuboriladi. In’yeksiya noto‘g‘ri qilinsa, quyidagi asoratlar ro‘y berishi mumkin.

1. Igna o‘tmas, eski va qisqa bo‘lsa, ko‘pincha mushaklar orasida sinib qolishi mumkin. Ba’zan bemorlarga aytmay turib In’yeksiya qilinganda ham ignaning sinishiga sabab bo‘ladi. Igna sinib mushak orasida qolsa, darhol olib tashlash kerak (rentgen qilib, operatsiya yo‘li bilan olib tashlanadi).

2. Nerv ustunlari va nerv tolalarini zararlantirish oqibatida oyoq-qo‘lning harakati va sezuv qobiliyati buziladi (falaj yoki shol bo‘lib qoladi).

3. Ko‘pincha moyli aralashmalar In’yeksiya qilinganda arteriya va venaga tushib qolib, dori emboliyasiga olib keladi. Bunday hollar shishgan joyga ikkinchi marta In’yeksiya qilinganida ro‘y berishi mumkin. Emboliya yuz berganda o‘pka, yurak, miya qon tomirlari teshigini to‘sib qo‘yishi natijasida odam o‘lib qolishi mumkin.

4. Shpritslar, ignalar yaxshi sterillanmasa, qo‘lni tozalashda va ampulalarni sindirganda aseptika qoidalariga rioya qilinmasa yiringli, gazli infeksiya, qoqshol va zardob gepatiti kasalliklari kelib chiqadi. Igna va shpritslarni 30 daqiqa qaynatish bilan zardob gepatiti viruslari o‘lmaydi. Shuning uchun faqat avtoklavda sterillash kerak. O‘tmas igna bilan In’yeksiya qilish natijasida to‘qimalarda qon to‘plami yiring boylashi mumkin.

5. Kalta ignalar bilan In’yeksiya qilinganda yoki In’yeksiya qilinadigan joy noto‘g‘ri tanlanganda aseptik abstsess hosil bo‘ladi. Bunda mushaklar orasiga yuboriladigan dori teri osti yog‘ qavatiga tushib qoladi va In’yeksiya dan keyin uzoq vaqt o‘tgan bo‘lsa ham yallig‘lanish jarayoni ro‘y berishi mumkin.

Mushaklar orasiga ko‘pincha penitsillin yoki streptomitsin yuboriladi. Penitsillin dozasi birliklar bilan o‘lchanib, bir martalik miqdori 50000 birlik, bu miqdori shifokor ko‘rsatmasi bilan oshirib boriladi. Penitsillinni ishlatishdan oldin 0,25 yoki 0,5% li novokain eritmasida eritiladi. Ba’zan piramidonning 1% li eritmasiga yoki osh tuzining fiziologik eritmasiga aralashtirib ishlatish mumkin. Penitsillinli flakonning metall qopqog‘ini spirt bilan artgach, unga igna sanchib shpritsdagi eritma yuboriladi. Igna qopqoqda qoldiriladi. Flakondagi penitsillin erigach, eritma shpritsga qayta tortib olinadi. In’yeksiya yangi sterillangan igna bilan qilinadi. Penitsillinning organizmga yuboriladigan miqdori qo‘yidagi usul bilan belgilanadi. Flakonda 500000 birlik penitsillin poroshogi bor deb faraz qilsak, flakonga 5 ml suyuqlik solinsa, uning har bir ml da 100000 birlik penitsillin erigan bo‘ladi. Bemorga 200000 birlik penitsillin yuborish zarur bo‘lsa, flakondan 2 ml, 300000 birlik penitsillin yuborish kerak bo‘lsa, 3 ml eritma olinadi va hokazo. Streptomitsin eritmasi ham yuqorida aytilgan usulda tayyorlanadi va In’yeksiya qilinadi.

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Shok belgilari va alomatlarini sanab beribg. Shokda birinchi yordam qanday ko’rsatiladi?
   
2. 
   Ezilgan jarohatlar belgisi va alomatlarini sanab beribg. Birinchi yordam qanday ko’rsatiladi?
   
3. 
   Dorilarni parenteral yuborish nima?
   
4. 
   Teri ostiga in’yeksiya qilish va dori quyish qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Mushaklar orasiga in’yeksiya qanday qilinadi?