Ma’ruza elektr va magnetizm asoslari reja

3. Elektr maydonida zaryadni ko’chirishga bajarilgan ish. Potensial.

Elektr maydonida har bir zaryadga bu zaryadni harakatlantiruvchi kuch ta’sir qiladi. Q manfiy zaryad maydonida q musbat zaryadni 1 – nuqtadan 2 – nuqtaga ko’chirishda maydon kuchlarining bajargan ishini hisoblaymiz.

Kulon qonuniga asosan

(8)

bu yerda r – zaryadlar orasidagi o’zgaruvchan masofa. Bajarilgan ishni hisoblaymiz.

dA= - Fdr (9)

bu yerda manfiy ishora yaqinlashuvchi zaryadlar uchun dr manfiy bo’lpgani uchun qo’yiladi.

(10)

(11)

bu yerda W – elektr maydonining berilgan nuqtasiga zaryadning potensial energiyasi.

Birlik musbat zaryadning potensial energiyasiga teng bo’lgan

(12)

kattalikka elektr maydonining potensiali deyiladi. (5) ni (2) ga qo’yamiz.

(13)

Agar q=+1 bo’lsa

(14) kelib chiqadi

Demak, maydonning ikki nuqtasi orasidagi potensiallar ayirmasi maydon tomonidan birlik musbat zaryadni bir nuqtadan ikkinchisiga ko’chirishga bajaril[gan ishga son jihatdan teng.

Endi q musbat zaryadni maydonning biror nuqtasidan cheksizlikka ko’chiramiz. U holda bo’ladi hamda

(15)

hosil bo’ladi. Demak, elektr maydoni nuqtasining potensiali birlik musbat zaryadni shu nuqtadan cheksizlikka ko’chirishda bajarilgan ishga teng. Potensial volt birligida o’lchanadi.

Barcha nuqtalarida potensiali bir xil bo’lgan sirtga ekvipotensial sirt deyiladi.