Ma’ruza №4 Friktsion uzatmalar. Egiluvchan uzatish moslamalari

12.8-rasm. Tasmali uzatmaning geometrik parametrlari
Tasmaning hisoblangan uzunligi quyidagicha aniqlanadi:

Tasma uzunligini standart qatordan yuqorida aniqlangan qiymatga yaqin qiymat tanlab olinadi va o`qlar orasidagi masofa korrekttsiyalanadi.

Tasmaning kichik shkivni o`rab olish burchagi α₁ quyidagicha aniqlanadi (12.9-rasm):

– yassi tasmali uchun α₁ ≥ 150°;

– parchin tasmali uchun α₁ ≥ 120°.



12.9-rasm. Tasmaning ikkita tarmog’ida ta`sir qiluvchi kuchlar
Tasma va shkiv o`rtasida ishqalanish hosil qilish uchun tasmani oldindan F₀ ga teng kuch bilan tarang tortish kerak (12.9-rasm, a). Qancha kuch F₀ katta bo`lsa, shuncha uzatmaning tortish xususiyati katta bo`ladi. Uzatma ishlamaganda yoki salt holatda bo`lganda tasmaning 2 ta tarmog’ida faqat oldindan tortilgan F<sub>0</sub> kuch ta`sirida bo`ladi. Foydali aylanuvchi moment T<sub>1</sub> uzatila boshlaganda tasmaning tarmoqlarida tortish kuchi o`zgaradi. Yetaklovchi tarmog’ida tortish kuchi F₁ gacha oshadi, yetaklanuvchi tarmog’ida esa F₂ gacha kamayadi (12.9-rasm, b).

Tasmali uzatmada 2 ta sirpanish hosil bo`lishi mumkin: elastik va buksirovka. Uzatma normal ishlaganda elastik sirpanish hosil bo`ladi. elastik sirpanish yetaklovchi va yetaklanuvchi tarmog’larda tortish kuchi har xilligi evaziga paydo bo`ladi. elastik sirpanish sirpanish koeffitsienti ξ bilan xarakterlanadi. U shkivlardagi tezliklar farqini ifodalaydi:

Shuning uchun tasmali uzatmalarda uzatish nisbati doimiy bo`lmaydi. Bundan kelib chiqib tasmali uzatmalarda uzatish soni quyidagicha aniqlanadi:

Tasma tarang tortilmagan bo`lsa u probuksovkalanadi, ya`ni tasma shkiv yuzasi bo`ylab ishqalanishsiz aylanadi. Tasmani tarang tortish uchun har xil moslamalar ishlatiladi. M.: bitta shkiv o`rnatilgan asos harakatchan bo`ladi (12.10-rasm, a), yoki prujinali rolik yordamida tasmani taranglash (12.10-rasm, b).

a)

b)