Маъруз бошқариш тизимига кириш режа: 1

O’zgarmas bosim yordamida sarfni o’lchash.

O’zgarmas bosim asosida sarfni o’lchash – asosan oqim sarfi o’zgarganda hosil bo’ladigan dinamik bosim ta’sirida oqib o’tish o’zgartirishiga asoslangan.
Oddiy va ko’p tarqalgan sarf o’lchovchi qurilma rotometr, bu qurilma asosan asta sekin o’zgaruvchi suyuqlik va gazlar hajmiy o’zgarishini o’lchashga mo’ljallangan. Qurilma asosan shisha trubadan yasalgan bo’lib, konus ko’rinishida bo’ladi. Shisha truba yuqoriga ma’lum gradusda kengayib boradi, truba ichida qalqovich bo’lib oqim nol bo’lganda trubkada oqim yo’nalishi to’sib turadi. Oqim ko’paygan sari qalqovich ko’tariladi va shisha devor va qalqovich orqasidagi masofa yaqin oqim o’tuvchi tirqasi o’zgaradi (ko’payib boradi). Qalqovich tepa qismida izlar mavjud bo’lib, oqim unga ta’sir etkanda aylantirib yuboradi va natijada markazdan qochma kuch ta’sirida shisha truba o’rtasidan joy oladi.

10.2-rasm. Shisha trubali rotometr
Oqimda muallaq turgan qalqovuch massasi m (kg) quyidagicha aniqlanadi:
m=V_n (P_n-P_c)
bu yerda V_n – qalqovich hajmi, P_n- qalqovich solishtirma og’irligi, P_c – suyuqlik solishtirma og’irligi.
Qalqovish va devor orasida ishqalanish yo’q deb, muvozanat holat tenglamasini quyidagi shaklda yozamiz:

V_n (P_n-P_c) g=A_n(P₁-P₂)

Bu yerda A_n – qalqovich yuzasi, m²; P₁ va P₂ – oqimning qalqovichiga va qalqovich ustidagi bosim, Pa; g – erkin tushish tezligi, m/s².
Endi qalqovichning bosim farqini topamiz:

Bosim farqi _{ } – qalqovich va devor orasidagi masofani (oqim o’tuvchi yuza) bilan almashtirib quyidagi tenglamani yozish mumkin:
F₀=_{ }
Bu yerda A_k – qalqovich va shisha devor orasidagi, oqim o’tuvchi yuza.
Rotometrlar o’lchov ma’lumotlarni masofaga uzatishi uchun elektr o’zgartiruvchi moslamalar bilan jihozlanadi, 10.3-rasm

10.3-rasm.
Bu rotometrlar konussimon qalqovichli bo’lib, oqim sarfi ko’payganda qalqovich yuqoriga ko’tariladi va oqim o’tkazuvchi gacha (2) ko’payadi, qalqovich metal sterjen (3) bilan bog’langan. Bu sterjen rotometr yuqori qismiga joylashgan diffirensial transformatorning serdechnigi bo’lib, qalqovich o’zgarishini elektr signalga aylantirib beradi. Ba’zi rotometrlarda elektro signal o’zgartirgich o’rniga pnevmoo’zgartirgich o’rnatiladi va sarf quyidagi ma’lumot pnevmo signal ko’rinishiga o’tadi.

3.