Marketing tadqiqotlari

7.16-rasm. Ishlab chiqarish salohiyati modeli

Ishlab chiqarish salohiyati ishlab chiqarish qo‘vvatlaridan to‘liq foydalanishda tovar ishlab chiqarishni (eng yuqori salohiyat) va bir vaqtning o‘zida amaldagi tovar taklifini tavsiflaydi, u quyidagi formula ch aniqlanadi:

Q = ∑(N_iChW_iChD_iChR_iCh[T_{pr . tsen}ChE_r]ChK)-D-C_i , i bu yerda

Ni - i-tovar ishlab chiqaruvchi korxona yoki korxonalar guruhi; Wi - i-tovar chiqarish bo‘yicha korxonaning o‘tacha quvvati;

D_i - ishlab chiqarish quvvatlarining o‘rtacha yuklanganlik darajasi;

Ri - ishlab chiqarishning ishlab chiqarish dasturini amalga oshirish uchun zarur bo‘gan resurslar bilan ta’minlanganlik darajasi;

[T_{pr tsen} × E_r] - ulgurji narxlar o‘zgarishiga tuzatish, bu yerda T_{pr tsen} - narxning o‘sish sur’ati,

E_p - taklifning xomashyo va tayyor mahsulot narxiga moslashuvchanlik koeffitsiyenti;

K - tovar raqobatbardoshligiga tuzatish;

V - ichki ishlab chiqarish iste’moli (me’yor bo‘yicha); S_i - raqobatlashuvchi import;

n - i-ishlab chiqarish korxonalari soni.

Bozorning ishlab chiqarish salohiyati tovar ishlab chiqarish hajmi va strukturasi, shuningdek, import imkoniyatlari bilan tavsiflanadi.

Korxonalar egalari/menejerlar o‘rtasida kon’yunktura so‘rovlari buyurtmalar portfeli hoalti va tendensiyalarini baholash, shuningdek, ta’minotchilar strukturasini tavsiflash imkonini beradi. Bu bozor vaziyatining rivojlanish salohiyatini aniqlash yoki bashorat qilishga imkon beradi. Buyurtmalar portfelini to‘ldirish me’yordan oshmagan va buyurtmalarning o‘sishi yoki hech bo‘masa barqarorligi kuzatilgan hollarda bozor salohiyati istiqbollari yetarli darajada umidbaxsh hisoblanadi. Ta’minotchilar tarkibi tovar xaridorlari hisoblangan ulgurji va chakana savdo korxonalarining egalari/menejerlari o‘rtasidagi so‘rovlar asosida tavsiflanadi.

Bunday tahlil tovar salohiyatini iqtisodiy makonda ham (ishlab chiqaruvchi- ta’minotchilar va distribyutor-ta’minchilar ulushi), geografik makonda ham (turli mahalliy va xorijiy mintaqalarda ta’minotchilar ulushi) bozorning tovar salohiyatini shakllantirish jarayonini baholash imkoniyatini yaratadi.

Korxonaning makromuhitini amal qilishi demografik, ekologik, iqtisodiy, texnologik, siyosiy, huquqiy, ijtimoiy va madaniy muhit omillaridan tartib topadi. Ushbu omillarga alohida olingan korxonalar, hattoki yirik korxonalar ta’sir eta olmaydi.

Makromuhit tahlili va monitoring, uning negativ ta’sirini pasaytirib va unga ko‘rsatilayotgan imkoniyatlarni vaqtida ishlatib, korxonalarga o‘z vaqtida boshqaruv qarorlarini qabul qilishga va makromuhit ta’siri ostida bo‘lish uchun zarurdir. Masalan, kompaniya o‘zi ishlayotgan hududda demografik ko‘rsatkichlar bilan muhitni hech narsa qila olmaydigan holatda, lekin u boshqa hududga o‘tishi mumkin. Boshqa tomondan esa, o‘z raqobatchilariga kompaniya ta’sir etishi mumkin (kompaniya o‘z o‘lchamiga ko‘ra raqobatchiga o‘zining marketing dasturi orqali kuchli yoki kuchsiz ta’sir etishi mumkin; uncha katta bo‘lmagan kompaniya ham, tor chuqurchada ishlab, tor ixtisoslashuvi hisobiga qochib, raqobat omiliga ta’sir etishi

mumkin), shuning uchun raqobatchilar harakatini makromuhit omiliga kiritib bo‘lmaydi.

5.