Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi

ieke, yomut (yovut), ersari,
sariq, chovdur, go'klan, salir
va boshqalar. K o ‘pincha ushbu urug‘ 
qabilalar bir-birlariga q o‘shilib ketib. qadimgi o ‘z nom larini unutgan, 
natijada yangi urug‘ qabilalari paydo bo ‘lgan.
i 
Hali o ‘rganilm agan k o ‘plab 
I
j fikrlar m avjud. K o ‘p vaqtlardan I
• 
buyon turkm anlar saljuq 
\-
1 
o ‘g ‘uzlam ing avlodlari deb 
i
; 
qaralib kelinar edi. 
|
B undan kelib chiqadiki, 
turkm an xalqi X I asrdan 
b oshlab shakllana 
b oshlagan, degan fikr 
n o to ‘g ‘ridir.
T u rk m an xalqining etnogenezi m asalasi 
ko‘plab m uam m oli va o‘xshash ayricha 
fik rla rn i yuzaga keltirgan.
K o‘p yillik izlanishlar 
turkm anlar M arkaziy O siyoning 
boshqa xalqlari kabi uzoq 
shimoliy-sharq kelgindilaridan 
emas, balki m intaqaning g ‘arbiy 
qismidagi qadim iy tarixi va 
m adaniyati m erosxo‘ridir.
T urkm an xalqining 
shakllanishida nafaqat 
o ‘g ‘uzlar, shu bilan birga 
k o ‘plab eron va turk 
tillarida so‘zlashuvchi 
qabila v a xalqlar ishtirok 
etgan.
Turkman xalqining shakllanish jarayoni m o‘g ‘ullar istilosidan 
keyingi davr (XV asr)da tugaydi. XV asrga kelib turkm an xalqining 
shakllanish davri nihoyasiga yetgan. Ushbu davrda turkmanlarga 
ayrim o‘g‘uz bo‘lmagan turkiy qabilalar, shu jum ladan, qisman 
qipchoqlar ham kelib qo‘shilgan. Turkmanlarda qabila-urug‘larga 
ajratish saqlanib qolgan. Ulardan eng yiriklari 
tekelar, yomut
(yovut)lar, 
ersari, 
salirlar, 
sariqlar, 
go'klan 
va 
chavdirlar
hisoblanadi.
Teke - turkman urugUaridan biri boTib, X V II-X V III asrlaming 
birinchi yarmida Bolxon tog‘i vodiysi, Xorazm va Amudaryo 
bo4ylarida yashagan va ulaming katta bir qismi Tajan vohasini
122

---

egallagan edi. Tekelarning asosiy qismi XVIII asr oxiri - XIX asming 
boshlarida Axaltaka va M urg‘ob vodiylariga ko‘chib o‘tgan edi.
Tekelar ikki guruh: otamish (beg, anouli va vekil nomli yirik 
urug‘larga) va to‘xtam ishga bo‘lingan. 1897-yilda tekelardan Murg‘ob 
vohasida 20000 ta, Tajan va Qaahqada 7000 ta, Axalda esa 9000 ta 
xo‘jalik mavjud bo‘lgan. Tekelar dehqonchilik va chorvachilik bilan 
shug‘ullangan. XIX , asm ing boshlarida tekelar boshqa turkman 
qabilalari bilan aralashib, turkman xalqi tarkibiga singib ketgan.
XVIII 
- XIX asrlargacha turkmanlar yuqorida ta'kidlanganidek, 
yetti yirik qavmga bo‘linishni saqlab qolgan edi. Ushbu toifa o ‘z 
navbatida to‘rt elga bo‘lingan: