Марказий осиё динлари

Авесто

• VII асрда Эронга исломнинг кириб келиши
• зардуштийларни Ҳиндистонга кўчиб ўтишга мажбур қилди.
• Уларнинг авлодлари (форсийлар) Бомбей шаҳрида ўз
• жамоаларида ҳозиргача “Авесто”нинг бир нусхасини сақлаб
• келадилар.
• “Авесто” – “Видевдат”, “Ясна”, “Виспарад” ва “Яшт”
• номи билан юритиладиган бўлимларни ўз ичига олади.

Зардуштийлик таълимоти

• Зардуштийлик таълимотига кўра, Зардушт ўттиз ёшга етганида унга пайғамбарлик вазифаси берилган. У ўз тарафдорлари билан бирга Аивитак суви қирғоқларида хилват (ёлғизлик, чилла)га чиқиб кетган. Хилватнинг 45–кечаси самога кўтарилиб, Воҳуманаҳ (Беҳмен) деб номланган фаришта бир неча фаришталар билан бирга унинг кўкрагини ёриб, руҳини поклаганлар. Воҳуманаҳ уни жаннат, яъни Ахура–Мазданинг ҳузурига олиб борган. Ахура–Мазда унга муқаддас китоб “Авесто”ни инъом этди.

Зардуштийлик таълимоти

• Таълимотга кўра, биринчи инсон Говмард (форсча – ҳўкиз–одам) бўлган. Биринчи шоҳ Йима (Жамшид) ҳукмронлиги олтин давр ҳисобланган. Унинг даврида кишилар бекаму–кўст, бахтиёр яшаганлар. 900 йил ўтгач, шоҳ Йима ғурурга берилиб, ман этилган сигир гўштини ейди ва ёвузлик рамзи Ахриман ҳукмидаги кучлар бош кўтаради. Оқибатда оламни музлик қоплайди. Йима Ахура–Мазда амри билан одамлар ва ҳайвонларни совуқдан сақлаб қолиш учун қўрғон қуриб, унга ҳар бир жонзотдан бир жуфтини жойлаштиради. Инсоният тарихининг илк олтин даври тугагач, яхшилик ва ёмонлик ўртасидаги кураш даври бўлган иккинчи давр бошланган. Учинчи даврда Ахура–Мазда ғалаба қилиб, эзгулик салтанати қарор топади, ўлганлар қайта тирилади.

Зардуштийлик таълимоти

• Анъанавий дафн маросими бўйича жасадни дахма (ердан 4–5 метр баландликда цилиндр шаклида бўлган махсус жой) га қўйилиб, унга ўликлар устма–уст тартиб билан ётқизилади.
• Таълимотга кўра, ўлик Ахриманниннг вақтинчалик ғалабаси оқибати бўлгани боис у нопок ҳисобланади. Шунинг учун йиртқич қуш ва ҳайвонлар ихтиёрига топширилган жасаддан қолган суяклар териб олиниб, ноус (махсус қутича)ларга солингандан сўнг дахмага қўйилади. Аммо, 1970–йиллар бошларида Эронда жасадни бетон қабрларга кўмиш амалиёти бошланган. Дафн маросимида насуса (қутига кўмувчилар) лар номли ижтимоий табақа вакилларидан камида икки киши иштирок этиши лозим. Дафннинг бир киши томонидан амалга оширилиши катта гуноҳ ҳисобланади. Ноилож вақтда эса итнинг кўмагидан фойдаланиш мумкин.