Марказий осиё давлатлари ва туркия муносабатлари бўйича сўнги йилларда чоп этилган адабиётлар таҳлили

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 376
йилдаги Анталья саммитидан сўнг юзага чиқган. Кейинчалик барчага маълум, 2009 
йилда Туркий Кенгашни тузилиши билан бу жараён якунланган. 
 
 
Туркиянинг Марказий Осиё давлатларида маданий-гуманитар сиёсати
ўзаро 
муносабатларнинг ривожланаётган ва ҳеч бир муаммоларсиз давом этиб келаётган 
қисми ҳисобланади. Марказий Осиё давлатларида яшовчи халқларни ўзига қардош деб 
билган Туркиянинг бу борадаги сиёсати адабиётларга турлича ёндашувларни кўриш 
мумкин. 
Ўткан 90 йилларда Туркиянинг Марказий Осиё давлатлари билан муносабати 
қисқа муддатли устуворлик касб этган бўлса, фақатгина энергетика йўналишида узоқ 
муддатли ҳамкорликкка асосланган эди, - деб ёзади F.Alimukhamedov [2015] ва 
давомида Астана ва Ашхобод билан муносабатлар яхши бўлган бўлса, аммо расмий 
Тошкентнинг потенциалига жиддий ёндашилмаганлигини қайд этади. Муаллифнинг 
белгилашича, минтақа давлатлари билан муносабатларни салбий ёки ижобий бўлиши 
кўп томондан Туркияга боғлиқ. Ўз навбатида минтақа давлатлари билан кўп томонлама 
муносабатларни ривожлантиришда, Туркия бевосита институционал (NGO-
non-
government organizations
) нодавлат ташкилотларига таянишлигини кўрсатиб берди. 
Ҳусусан, Туркия маданий-гуманитар сиёсати асносида нодавлат ва нотижорат 
ташкилотлардан кенг фойдаланиши ортидан Марказий Осиёда “садоқатли лобби“ни 
шакллантиришга ҳаракат қилади, -дейди З.В.Зокоева [2019] ўз изланишларида. 
Муаллиф ўз сўзи давомида ТИКА ва ТУРКСОЙ ташкилотларининг Марказий 
Осиёдаги фаолияти, Туркия “юмшоқ куч” сиёсатининг минтақадаги асосий 
инструментига айланиб бораётганлигини таъкидлайди.
Туркиянинг Марказий Осиё давлатларида маданий гуманитар сиёсати бўйича 
М.В.Александрова ва О.Е.Родионова [2018] ларнинг хулоса қилишича, ҳозирги юз 
бераётган жараёнларда Туркиянинг Марказий Осиё ва Кавказда иқтисодий, илмий, 
маданий (эҳтимолий ТУРКСОЙ ва ТИКА ташкилотлари ёрдамида) таъсирини ошиши, 
туркий тилли давлатлар билан коалиция тузилиши ва иқтисодий ва сиёсий иттифоқ 
даражасига чиқиши (эҳтимол Туркий Кенгаш доирасида) ҳамда ҳарбий саноат 
комплексини ривожланиши пантуркизм ва неоосманизм ғояларини кучайишига олиб 
келиши мумкин. Бу эса ўз навбатида келажакда Россиянинг Марказий Осиёдаги 
манфаатларига салбий таъсир қилади – дейди муаллифлар. 
Иқтисодий ҳамкорлик борасида 
Туркия Марказий Осиёда етарлича тажриба ва 
таъсир доирасини кенгайтириб олган. Қандай саноат соҳаларида, ёки савдо 
масалаларида ҳамкорликни олиб бориш борасида етарлича кўникмаларни Туркияда 
шаклланиб бўлганлигини кўриш мумкин. Ўткан йиллар давомида тўпланган тажриба 
натижасида Туркия минтақа давлатларининг асосий савдо шеригига айланишга харакат 
қилмоқда. Аксарият адабиётларда Марказий Осиё Туркия учун хом-ашё ресурслари 
манбаси ва тўлиқ имкониятлари очилмаган жозибали бозор сифатида 
гавдалантирилади. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2