Марказий осиё давлатлари ва туркия муносабатлари бўйича сўнги йилларда чоп этилган адабиётлар таҳлили

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 375
юқори бўлган Тожикистон айнан Туркиянинг дунёвий давлат бошқарувини андоза 
сифатида олганлигини келтириб ўтган. 
Туркиянинг Марказий Осиё давлатлари, ҳусусан Ўзбекистон билан 
муносабатлари яхшиланиши икки томон учун ҳам аввало иқтисодий, сўнгра сиёсий 
жиҳатидан манфаатли, -деб қайд этади F.Alimukhamedov [2013]. Унинг фикрича, 
Ўзбекистонсиз Туркия Марказий Осиё сиёсатини тўла олиб бора олмайди ва ўзаро 
муносабатлар пантуркизм, пантуранизм, панисломизм эмас, пан-прагматизм асосида 
олиб борилиши керак. Албатта муаллифнинг фикрлари икки томон муносабатларининг 
2012 йилдан (
Сочи шаҳрида И.Каримов ва Р.Эрдоғоннинг норасмий учрашуви
) сўнг 
яхшиланиши даврига нисбатан билдирилганлигини пайқаш қийин эмас. 
Сўнги йилларда Ўзбекистон ва Туркия ўртасида муносабатларда фаоллик 
кузатилмоқда. Туркиянинг Ўзбекистонда олиб бораётган савдо, маданий-гуманитар 
сиёсатини таҳлил қилган тадқиқотчи B.K.Imamov [2018]нинг фикрича, Ўзбекистон 
ташқи сиёсатини прагматик ва плюралистик дипломатияга асосланганлиги ҳамда янги 
раҳбариятнинг Туркия билан қураётган сиёсати тамал тошини мустаҳкамлади. 
Тадқиқотчи икки давлат ўртасидаги маданий-гуманитар ҳамкорликка юқори баҳо 
беради ва бу икки томон учун ҳам манфаатли деб ҳисоблайди.
Марказий Осиё ва Туркия ўртасида ҳалқаро платформаларда ҳамкорлиги ва 
интеграция масалалари 
ҳам олдинги йирик планга чиқаётганлигига гувоҳ бўлиш 
мумкин. Шунингдек, сўнги йилларда Туркиянинг минтақавий лидерликдан глобал 
даражадаги кучга айланишга бўлган интилиши ҳам асосий омил бўлиб ҳизмат 
қилмоқда. 
Сўнги йилларда турк ташқи сиёсий идеологиясида Марказий Осиё ва 
Кавказни ўз ичига олган Евроосиё интеграция ғоялари доктринаси пайдо бўла 
бошлади, - дея қайд этади П.В.Шлыков [2017]. Бу жараёнда Туркия макро-
регионда “марказий давлат” ролини ўз қўлига олишга ҳаракат қилади ва янги 
Афро-Евроосиё интеграция жараёнларини шакллантирган ҳолда ўзининг 
геосиёсий ролини оширишга хизмат қилади, - деб муаллиф келтириб ўтади. 
Марказий Осиёнинг барча давлатлари билан умумий чегараларга эга Ўзбекистон
интеграция жараёнларида муҳим стратегик ролни ўйнаши сир эмас. Буни англаган 
Туркия Ўзбекистон билан турбулентликда турган муносабатларига рестарт берди ва 
муносабатларни стратегик ҳамкорлик даражасигача чиқаришга эришди. Мисол учун, 
профессор М.Рахимов [2020] Ўзбекистоннинг Туркия билан Туркий Кенгаш ташкилоти 
доирасида муносабатларида асосий ҳамкорлик стержени сифатида маданий-гуманитар 
омил катта рол ўйнаши керак, - деб ҳисоблайди. Бизнингча ҳам айнан бу омил бошқа 
ҳамкорлик соҳаларига йўл очилиши мумкин. 
Сўнги йилларда, Туркия минтақа давлатларига нисбатан ташқи сиёсатида 
туркий иттифоқ элементини асосий интеграцияни бошланиши сифатида кузатиш 
мумкин. Тадқиқотчи Hudayberdieva N. [2020] фикрича, бу ғоя жиддий оҳангда 2006 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2