Маoлумотнома

Чаққонлик I-IV синф ўқувчиларида кейинги синфдаги-ларга нисбатан осон ривожланади. Бу нерв жараёнидаги қўзғалиш билан тормозланишни тез ўрин алмаша олишига боғлиқ. Бизга маoлумки, бу ёшдагиларда нерв алмашинуви тез кечади. Шунинг учун асосий омил қилиб майда гуруъ олинади.ҳаракатли ўйинлардаги бир хил реакциялар кутилмаганда бошқа бир хили билан қисқа вақт ичида ўрин алмашади. Масалан, «Кун ва тун» ўйини чаққонлик сифатини яхши ривожлантиради.
Ўсмирларда чаққонлик бошқаҳаракат сифатларига нисба-тан анча ривожланган бўлади. Чунки уларда организмни ривожланиши сурoати ўта юқори, уларга олдинги ёшдагиларга нисбатан оғирроқ машқлар тавсия қилинади. Тўпни ирғитиб оёқни кўтариб уни остида қарсак қилиб илиб олиш ёки 360⁰га айланиб илиш, хилма-хил мувозанат сақлаш машқлари, таниш бўлган ўйинларнинг қийинлаштирилган вариантлари қўллани-лади. Чаққонликни тарбиялашда спорт ўйинларининг аъамияти катта.
Катта ёшдаги мактаб ўқувчиларида кўпроқ гавдани бош-қариш, тўсиқлардан ошиш, таяниш ва осилишдек оғир жисмо-ний машқлар танланади.
Тезлик. Кичик ёшдагиларда ўрта ёшдагиларга нисбатан яхши ривожланган бўлади. Ўғил болаларда 8-10 ёшдан бошлаб яхши ривожлана бошлайди. 10 ёшга борганда бу сифатнинг заъираси анчагина юқори бўлади. Шу йиллар мобайнида тезлик-ни ўртача ортишининг меoёри бошқа ёшдагиларга нисбатан юқори бўлади. Қизларда бу қобилият болаларникига нисбатан озроқдир. Тезликни ривожланиши учун уларга анчагина жисмо-ний машқлар бериш керакки, уларнинг бош мия пўстлоқ қисмида тезлик марказлари пайдо бўлсин. Тезликни ривожлан-тириш учун қуйидаги машқлар тавсия қилинади. 7-8 ёшдаги-ларга кўриш, овоз сигналларига ўз вақтидаёқ кескин жавоб берадиган, ўз ўрнини тез топиб оладиганҳаракатли ўйинлар, эркин югуриш ваҳоказолар.
Қайсики ўша ўйинларни ўйнашда тезкорликка йўналти-рилган вазифалар қўйилади. 3-4 синфларда эса 20-40м. Масо-фани тез вақт ичида босиб ўтиш керак бўлган ўйинлар танланади.
Ўсмирларда тезлик кичик ёшдагиларга нисбатан яхши ривожланади, қизларда эса уни тескариси, 12 ёшдан бошлаб болаларга нисбатан ривожланишнинг қия чизиғи пастга томон кетади. Сабаби уларда организм ёғ босиш жараёнига берилади, эгилувчанлик ва мосланувчанлик нисбатан сусаяди. Нерв жара-ёнларининг кучи, таoсирчанлиги ортиб кетади. 14 ёшга келиб тезликнинг ривожланиши айтарли сусаяди. Булар учун тез бажариладиган жисмоний машқлар танлаб олинади. Танланган машқлар ўта юқори тезлик билан бажариладиган машқлар бўлиши шарт. Лекин тезлик учун машқларниҳар доим бир маромда, кўп маротабалаб, такрорлайвериш улар организмида шу тезлик учун шартли рефлексҳосил бўлишига олиб келиши мумкин. Унда тезлик ривожланиши кескин сусаяди.
Шунинг учун машқни турли хил шароитда, хилма хил тарзда бериш тавсия қилинади. Бунга эoтиборсизлик тезлик рефлексиниҳосил бўлишига, бир хил сурoатдаги тезлика намоён қиладиганҳолатни юзага келтиради. Уларга бериладиган машқ тезлик-куч талаб қиладиган бўлсин. 5-6 синфларда 6-9 этапли эстафеталар танланади.
Ёшлар ва қизлар тезликни ривожлантирадиган машқларга тез мослашади. Қизларда тезлик ёшларникига нисбатан анча паст ривожланган бўлади. Улар учун характерли восита қилиб 80-100 метрга югуриш, эстафеталардан фодаланиш лозим.