Маoлумотнома

Жисмоний нагрузка ва дам олишнинг рационал навбат-лашуви.
Жисмоний тарбия жараёнининг мунмазамлиги дам олиш билан нагрузка беришнинг доимий бўлишлигини ман қилмай, тахминий мўлжал олиш орқали амалга оширилади. Нагрузка шуғулланувчилар организмига жисмоний машқлар таoсирини маoлум даражадаги катталиги бўлиб, у организмни функционал имкониятини ошириш факториҳисобланади. Бунга организм-нинг “иш потенциали”ни сарфлаш ва «чарчаш» орқали эриши-лади, энергияни тиклаш жараёни учун стимулҳисобланади. Тикланиш жараёнининг қонуниятлари кучига қараб нагрузка ва дам олиш бир вақтнинг ўзида нагрузкани қўллаш пайтидаги шароити биланҳам чамбарчас боғликлик мавжуд.
Кўп сонли илмий изланишларнинг кўрсатишича, иш қобилияти дам олиш шароитида қонуний равишда белгиланган фазалар буйича ўзгариб туради. Иш пайтида, нагрузка катта бўлса, иш қобилияти даражасининг пасайиши содир бўлади, чарчаш ривожлана бошлайди. Оқибатда иш бажариш тўхтайди, организмга дам бериш керак бўлади, дам пайтида тикланиш жараёни бошланади, навбатдаги нагрузкага стимул тайёрланади. Тўғри, айрим пайтда тикланиш жараёни иш вақтидаёқ бошланади, лекин иш қобилиятининг тўла тикланиши учун дам олиш шароити яратилиши керак. Айтарли юқори даражадаги катта нагрузкада ва лозим бўлган дам олиш интервалида тикланишниг бориши иш қобилиятининг иш бошлангунгача бўлган даражасига етиб қолса-да, у тўла тугалланмайди, чунки унинг орқасидан “юқори тикланиш” фазаси содир бўладики, унинг асосида организмнинг энергетик ресурсларининг супер-конпенсацияси (фосфокреатин, гликоген ваҳоказоларнинг тикланиши) ётади. Юқори тикланиш фазаси дам олиш давом эттирилганҳолдагина алмашади ва иш қобилияти организмда иш бошлангунча бўлганҳолатга қайтади (2 чизмага қаралсин).
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки: биринчидан – организмнинг функционал имкониятлари динамикаси фақат нагрузка билан эмас, иш қобилиятининг тикланиши ва ривожланиши учун зарур бўладиган дам олиш билан шартли боғлиқ. Шу сабабли дам олишга нагрузка каби жисмоний тарбия жараёнининг етакчи компонентларидан бири деб қарашимиз лозим. Шунга кўра, жисмоний тарбия санoати – бу маoлум маoнода нагрузка билан дам олишни тўғри навбатлаштира (алмаштира олиш) демакдир.