Мақола ва тезислар номи

 Odamlarning shaxslararo munosabatlari
(sinonimi - munosabatlar) bu ularning haqiqiy 
o'zaro ta'siri natijasida vujudga keladigan sub'ektiv aloqalar va ular ishtirok etayotgan shaxslarning 
turli xil hissiy va boshqa tajribalari (yoqtirish va yoqmasliklari) bilan birga keladi. Ular nafaqat 
odamlarning bevosita o'zaro ta'siri va birgalikdagi faoliyati jarayonida, ularning taraqqiyoti va 
natijalariga ta'sir ko'rsatibgina qolmay, balki ularning mehnatga, boshqa shaxslarga va o'ziga 
bo'lgan shaxsiy munosabati orqali ham shakllanadi. 
Shaxslararo munosabatlarni 
rivojlantirish bosqichlari
: 
1.
tanishish bosqichi - birinchi bosqich - odamlar tomonidan o'zaro aloqaning paydo bo'lishi, 
o'zaro idrok etish va bir-birlarini baholash, bu asosan ular o'rtasidagi munosabatlarning mohiyatini 
belgilaydi; 
2.
do'stona munosabatlarning bosqichi - shaxslararo munosabatlarning paydo bo'lishi, 
odamlarning bir-biriga nisbatan ichki munosabatini ratsional ( o'zaro ta'sir o'tkazish orqali bir-
birlarining afzalliklari va kamchiliklarini anglash ) va hissiy darajalarda (tegishli tajribalarning 
paydo bo'lishi, hissiy munosabat va boshqalar); 
sheriklik - ishonch bilan tavsiflangan qarashlarni birlashtirish va bir-birini qo'llab-quvvatlash 
Shaxslararo munosabatlar va aloqa orqali shaxs bilvosita ijtimoiy munosabatlar tizimiga 
kiritilishi mumkin. Agar bolada bunday qo'shilish bevosita atrof-muhit orqali sodir bo'lsa, unda 
kattalardagi chegaralar sezilarli darajada kengayadi. U nafaqat shaxslararo munosabatlar va aloqa 
orqali, balki turli xil ijtimoiy munosabatlarga kiradi, ularning tashuvchisi bo'ladi. Aloqalar ko'plab 
odamlarning o'zaro ta'siri sharoitida rivojlanadi va davom etadi. Muloqot va har qanday faoliyatni 
amalga oshirish uchun sheriklarni tanlash murakkab jarayon bo'lib, o'zaro aloqada bo'lgan odamlar 
guruhlaridagi umumiy muhitga va o'zlarining psixologik xususiyatlariga bog'liq. 
Shaxslararo munosabatlar muammosi umumiy va ijtimoiy psixologiyaning tutashgan joyida 
yotadi. Insonning barcha ijtimoiy munosabatlarini qamrab olmaydigan munosabatlar shaxsga va uni 
shakllantirish vazifalariga eng yaqin. Norasmiylik, shaxsiy ahamiyatlilik, hissiy boylik va hayotning 
samimiy tomonlari bilan bog'liqlik, yuqori ishtirok insonga shaxslararo munosabatlarning chuqur 
ta'siriga asos yaratadi. 
Shaxslararo munosabatlarning ayrim parametrlarining shaxsning xarakterologik, motivatsion, 
intellektual va neyrodinamik xususiyatlariga bog'liqligining murakkab tizimi mavjud. Shunday 
qilib, barqaror juftlikdagi do'stlik va o'zaro munosabatlar sheriklarning ba'zi shaxsiy xususiyatlarini 
o'zgartirishga olib keladi va ularni bir qator parametrlar bo'yicha o'xshash qiladi. Shaxslararo o'zaro 
dushmanlik, aksincha, ushbu parametrlarda sheriklar o'rtasidagi farqlarni saqlaydi. O'xshashlikning 
ta'siri - sheriklarning haqiqiy shaxsiy xususiyatlaridagi (qadriyat yo'nalishlari, qiziqishlari, 
motivatsiyasi, xarakteri, aql-zakovati, temperamenti, neyrodinamikasi) juftlashgan do'stlikning 
shakllanishi va rivojlanishidagi farqlari ham aniqlandi. 

---

412 
Shaxslararo munosabatlarning o'zaro xarakteridan kelib chiqib, ularni tartibga solishda uchta 
"men xohlayman", "men qila olaman" va "kerak" kabi motivatsion komponentlar ishtirok etadi. 
Shaxsiy istak ("Men istayman") munosabatlarni shakllantirish uchun etarli emas. O'zaro motivlar 
(istaklar) va imkoniyatlar to'g'risida kelishib olish kerak ("men boshqa odamning ehtiyojini qondira 
olaman"). Va nihoyat, "shart" uchinchi moment munosabatlarning shakllanishi va rivojlanishi yoki 
parchalanishini belgilovchi eng muhim omil hisoblanadi. O'zaro munosabatlarning sub'ektiv tomoni 
emas, balki ob'ektiv bo'lgan "Bu kerak - kerak emas" har bir o'ziga xos munosabat turidagi ijtimoiy 
zaruratni tavsiflaydi. 
Shaxslararo munosabatlar muammosi umumiy va ijtimoiy psixologiyaning tutashgan joyida 
yotadi. Insonning barcha ijtimoiy munosabatlarini qamrab olmaydigan munosabatlar shaxsga va uni 
shakllantirish vazifalariga eng yaqin. Norasmiylik, shaxsiy ahamiyatlilik, hissiy boylik va hayotning 
samimiy tomonlari bilan bog'liqlik, yuqori ishtirok insonga shaxslararo munosabatlarning chuqur 
ta'siriga asos yaratadi. 
Shaxslararo munosabatlarning ayrim parametrlarining shaxsning xarakterologik, motivatsion, 
intellektual va neyrodinamik xususiyatlariga bog'liqligining murakkab tizimi mavjud. Shunday 
qilib, barqaror juftlikdagi do'stlik va o'zaro munosabatlar sheriklarning ba'zi shaxsiy xususiyatlarini 
o'zgartirishga olib keladi va ularni bir qator parametrlar bo'yicha o'xshash qiladi. Shaxslararo o'zaro 
dushmanlik, aksincha, ushbu parametrlarda sheriklar o'rtasidagi farqlarni saqlaydi. O'xshashlikning 
ta'siri - sheriklarning haqiqiy shaxsiy xususiyatlaridagi (qadriyat yo'nalishlari, qiziqishlari, 
motivatsiyasi, xarakteri, aql-zakovati, temperamenti, neyrodinamikasi) juftlashgan do'stlikning 
shakllanishi va rivojlanishidagi farqlari ham aniqlandi. 
Shaxslararo munosabatlarning o'zaro xarakteridan kelib chiqib, ularni tartibga solishda uchta 
"men xohlayman", "men qila olaman" va "kerak" kabi motivatsion komponentlar ishtirok etadi. 
Shaxsiy istak ("Men istayman") munosabatlarni shakllantirish uchun etarli emas. O'zaro motivlar 
(istaklar) va imkoniyatlar to'g'risida kelishib olish kerak ("men boshqa odamning ehtiyojini qondira 
olaman"). Va nihoyat, "shart" uchinchi moment munosabatlarning shakllanishi va rivojlanishi yoki 
parchalanishini belgilovchi eng muhim omil hisoblanadi. O'zaro munosabatlarning sub'ektiv tomoni 
emas, balki ob'ektiv bo'lgan "Bu kerak - kerak emas" har bir o'ziga xos munosabat turidagi ijtimoiy 
zaruratni tavsiflaydi.