Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida Reja

Tushunchalar o‘rtasidagi munosabatlar 

Tushunchalar  o‘rtasida  biror  -  bir  munosabat  ularning  o‘zaro  muayyan  belgilarga  ega 

bo‘lishi  yoki  o‘zaro  muayyan  belgilarga  ega  bo‘lishi  yoki  bo‘lmasligiga  ko‘ra  o‘rnatilishi 

mumkin. 

Ana  shu  mezonga  ko‘ra  tushuncha  qiyoslanadigan  va  qiyoslanmaydigan  bo‘ladi. 

Qiyoslanadigan  tushuncha  o‘zaro  biror  -  bir  umumiy  belgalari  mavjud  bo‘lgan  buyumlarda 

in’ikos  etadi.  Masalan,  «O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi»  tushunchasini  olib  tahlil 

qilganda  mazkur  tushuncha  barcha  mamlakatlarda  qo‘llanilayotgan  umumiy  asosiy  qonunlarga 

egaligi  bilan  boshqa  davlatlar  konstitutsiyalariga  bog‘lanib  turadi.  Shuning  bilan  bir  qatorda 

O‘zbekiston Respublikasining o‘ziga xos, uning o‘z tarixiy o‘tmish an’analariga mos keladigan, 

aynan  o‘ziga  taalluqli  jihatlari  konstitutsiyamizda  aks  etgandir.  Zotan,  har  bir  mamlakatda  shu 

mamlakatning  xalqlari  manfaatlaridan  kelib  chiqib  konstitutsiya  qabul  qilingan  bo‘lib,  odamlar 

shu asosda yashaydilar. 

Qiyoslanmaydigan  tushuncha  o‘zaro  umumiy  jihatlari  bo‘lmagan  buyumlar  o‘rtasidagi 

munosabatlarni  ifodalaydi.  Masalan,  «musiqa»  va  «tarvuz»,  «yurak»  va  «qonun»,  «traktor»  va 

---

«yosh go‘dak.» tushunchalari orasida bog‘liqlik yo‘q, ammo bo‘lganda ham juda - juda uzoqdir. 

Shu bois, ularni taqqoslab bo‘lmaydi. 

Mantiq  faqat umumiy jihatlari mavjud bo‘lgan tushunchalar o‘rtasidagi munosabatlarni 

o‘rganadi, munosabatlar sig‘ishadigan va sig‘ishmaydigan turlarga bo‘linadi.