Ma’mur qahhorov

Lukretsiy Tit Kar
(er.av. 99 - 
55) «Narsalarning tabiati» nomli asarida materiyaning muxim xossasi – 
bir xolatdan boshqa xolatga o‘tish, materiya o‘zgaruvchan va ayni 
vaqtda abadiydir, degan. Lukretsiyning fikricha, xarakatning uch 
shakli mavjud: I. To‘g‘ri chizikli xarakat. II. Ogish buylab xarakat. III. 
Turtki asosidagi xarakat. 
Ijtimoiy falsafa borasida fikr yuritib, Lukretsiy yashashdan maqsad 
baxtli xayot kechirishdir, degan. Jamiyat, xuddi tabiat singari, o‘z 
qonunlariga ega. U mazkur umumiy qonunlar bo‘yicha, ayni vaqtda 
tabiat qonunlariga moslashib rivojlanadi. 
Qadimgi Yunoniston va Rimda materializm bilan bir qatorda 
ma’naviy-ruxiy, g‘oyaviy substantsiyani e’tirof etuvchi idealistik 
ta’limotlar xam shakllandi. 
Pifagor
(er.av. 580 - 500) ta’limoti ana 
shunday ta’limotlardan biri bo‘lib, uning fikricha, substantsiya – bu 
modda xam, tabiat xam emas, balki iloxiy raqamdir. Narsalar 
raqamlanadi va raqamdan kelib chiqadi. Xamma narsa «1» 
rakamidan boshlanadi, demak, «1»raqami iloxiy ibtidodir, deydi 
Pifagor. Mutafakkir miqdor kategoriyasini ishlab chiqishga salmoqli 
xissa qo‘shgan. U o‘ziga mansub bo‘lgan zodagonlar toifasining 
manfaatlarini yoqlab, aristokratik tartiblarni, quldorlikni ximoya qilgan, 
demokratiya, ya’ni ko’pchilikning xokimiyati tartibni buzadi, deb 
xisoblagan.
Qadimgi yunon idealistik maktablari orasida