Ma’mur qahhorov

tajribaviy bilimlar (empiriya)ga
asosiy urg‘u bersa-da, bilishda aql, 
tafakkurning axamiyatini aloxida qayd etib o‘tadi. Dunyoni bilish 
jarayonida odam chumolidek to‘plovchilik bilan yoki o‘rgimchakdek 
o‘zidan to‘qib chiqarish bilangina band bo‘lib qolmasdan, bolari 
kabi gullardan nektar to‘plab, uni keyin asal qilib «qayta ishlashi» 
kerak, ya’ni xissiy bilish va aqliy bilishni uyg’unlashtirish kerak, degan.
F. Bekonning frantsiyalik zamondoshi
Rene Dekart
(1596 - 1650) 
yangi zamon falsafasida
deduktiv metod
va u bilan yaqindan 
bog’liq
ratsionalizm
(aqliy bilish)ga diqqat-e’tibor qaratganligi bilan 
ma’lum va mashxurdir. Uning ratsionalizmi «Men fikrlayapman, 
demak, men mavjudman» degan jumlalarda lo‘nda ifodalangan. 
Dekart xuddi F. Bekon singari bilish uslubi masalasini asosiy falsafiy 
muammo deb bildi. Ammo F. Bekondan farqli o‘laroq, induktsiyaga 
emas, balki o‘zi «analitik» yoki «ratsionalistik metod» deb nomlagan 
deduktsiyaga yuqori baxo berdi. Ushbu metod quyidagi talablarga 
asoslanadi: 1. Faqat aql nuqtau nazaridan aniq, ravshan va 
shubxasiz xulosalargina xaqiqat deb qabul qilinadi. 2. Xar bir 
murakkab muammo tarkibiy qismlarga ajratib o‘rganiladi. 3. Bilish 
jarayonida ma’lum va isbotlangan narsalardan noma’lum va 
isbotlanmagan narsalar tomon xarakatlaniladi. 4. Tadqiqot 
davomida mantiqiy bug’inlardan birortasi tushirib qoldirilmasligi 
kerak.
R. Dekart ta’limoti