Ma’mur qahhorov

Ekzistentsializm XX asrning 30-yillarida paydo bo‘lgan g‘arb falsafiy oqimlaridan biri. Uning asoschilari ekzistentsializmni inson mavjudligi falsafasi deb ataganlar. «Ekzistentsiya» ingliz tilidan tarjimada «mavjudlik» degan ma’noni beradi. Ekzistentsializm falsafasining turli maktab va yo‘nalishlari XX asr kishisining ma’naviyati, taqdiri, erkinligi mavzularida qizg‘in baxs-munozaralar yuritgan. «Mavjudlik», «xayot», «o‘lim», «orzu-umid» ekzistentsializm falsafasining asosiy falsafiy tushunchalari xisoblanadi.

Ekzistentsializm falsafasida ikki yo‘nalishni aniq ajratib ko‘rsatish mumkin:

1. Dunyoviy yo‘nalish. Bunga Xaydegger, Sartr, Kamyu kabi mutafakkirlarni kiritish mumkin. 2. Diniy yo‘nalish. Bu yo‘nalish Yaspers, Marsel kabi vakillarga ega. Dunyoviy yo“nalishdagi ekzistentsializmga ko‘ra, inson – tugallanmagan loyixa. Uning oldida ulkan imkoniyatlar mavjud. Qay birini tanlashda inson erkindir. Demak, o‘z moxiyatini belgilash erkinligiga ega, kim bo‘lib yetishish uning faqat o‘zigagina bog‘liq. Shu ma’noda inson doimo takomillashib boradigan, tugallanmagan loyixaga o‘xshaydi. Erkinlik inson o‘zi yaratadigan ichki ruxiy xolatdir. Unga beriladigan tanlash imkoniyati nixoyatda mas’uliyatlidir. Chunki bunda inson o‘zini, boshqalarni hamda dunyoni qayta yaratadi.