Ma’mur qahhorov

9-mavzu
QadriyatLAR falsafasi
I «Qadriyat» tushunchasi. Falsafaning qadriyatlarining mohiyati, tasnifi, inson hamda jamiyat hayotidagi roli taxlil etiladigan qismi «qadriyatlar falsafasi» yoki «aksiologiya» (yunon. «aksiya»- «qimmatdor») deb ataladi. «Qadriyat» tushunchasi «qadr» so‘zidan olingan. Olamda qadr-qimmati, nufuzi, ahamiyati bo‘lmagan narsa -hodisalarining o‘zi yo‘q. Binobarin, keng manoda qadriyatlar bilan har kim har qadamda duch keladi, qadriyatlar muammosi bilan tabiiy va ijtimoiy fanlarning deyarli barchasi shug‘ullanadi, zero bilim va uni egallashning usullari, metodlari ham e’tiborga molik eng ezgu qadriyatlardir. Aksiologiya esa, ijtimoiy-falsafiy nazariya sifatida, konkret qadriyatlarning konkret kelib chiqishi va namoyon bo‘lishi shart-sharoitlari hamda xususiyatlaridan ma’lum darajada «yuqorilab», qadriyatning eng umumiy va yaxlit tushunchasini shakllantiradi, uning ijtimoiy borliq va ong bilan a’loqadorlikdagi rivojlanish qonuniyatlarini tadqiq etadi, falsafiy va sotsiologik jixatlardan izoxlaydi.

Aksiologiya maxsus tadqiqot sohasi sifatida g‘arb mamlakatlarida XIX asr oxiri– XX asr boshlarida umumiy qimmatdorlik muammosiga a’loqador bo‘lgan ba‘zi murakkab falsafiy masalalarni hal qilishga urinish tarzida paydo bo‘ldi. G‘arb aktsiologiyasi dastlab uch yo‘nalishda rivojlangan: ob’ektiv-idealistik, sub’ektiv-idealistik va naturalistik.