Ma’mur qahhorov

Tushuncha – narsa-xodisalarning eng muxim va umumiy belgi, xossalari haqidagi bilim. Tafakkur ularni ikkinchi darajali, nomuhim belgilardan mavhumlashtirib, ajratib oladi va so‘zlarda ifodalaydi. Masalan, «inson» tushunchasi jami odamzotga xos ong, til, nutq, tafakkur, mexnat qobiliyatini umumlashtiradi. Bilib olinayotgan yangi belgi va xossalar yangi tushunchalarni xosil qiladi. Tushunchalar mantiqiy boglovchi yordamida inkor yoki tasdiq xukmlariga birlashadi, voqelikdagi bog’lanish va qonuniyatlarni ifodalaydi. Masalan, «Odam-ongli mavjudot», «Mexnatsiz baxt yo‘q» va xokazo. Bir yoki bir necha xukmdan mantiqiy usullarda keltirib chiqarilgan yangi bilim xulosa deyiladi. Xulosa chiqarishninig yakka xukmdan umumiy xukmga boruvchi induktsiya, uning aksi bo‘lgan deduktsiya, o‘xshash belgilarga asoslangan analogiya bo‘icha xulosa chiqarish kabi bir qator turlari bor. Chunonchi, barcha sobiq ittifoqdosh respublikalar bozor iqtisodiyotiga o‘tayotganligi haqidagi umumiy xukmdan deduktiv yo‘l bilan mustaqil O‘zbekistonning ham bozor iqtisodiyotiga o‘tayotganligi haqida xususiy xulosa yasash mumkin. Har bitta inson baxtga tashnaligidan «Inson zoti baxtga intiladi» degan umumiy induktiv xulosa chiqarsa bo’ladi.

Bilish mantiqiy tafakkurga, chin tushunchalar, to‘g‘ri fikrlar, ishonchli xukmlar va qat’iy mantiqiy xulosalarga tayanadi. Ko‘rgan-kechirganlaridan saboq olib, xulosa chiqarib borish ham yaxshi fazilat.