Mamleketlik universiteti jumanov m. A

(C H
4
)
ham azot oksidi 
(N
2
O) mugdarmin artiwi «issiqxana effektin» kiisheyttirmekte. 
Bul klimat ozgeriwin keltirip shigarmaqta.
Songi magliwmatlar global temperaturamn artiwi ham 
klimatmn 
i s i w
tarepke ozgerip atirganligin korsetpekte. Insan 
iskerligi natiyjesinde bargan saym koplep shigarilip atirgan CO
2
gazin osimlik ham okeandagi plankton jutip ulgere almay atir. 
Klimat ozgeriwi boymsha xaliq araliq ekspertler toparmin 
pikirinshe eger awhal bunday dawam etetugm bolsa jaqm 50 jil 
ishinde temperatura 
2-4°C qa artiwi mumkin. Bul muzliqlardin 
eriwi ham qurgaqhqti suw basiwi, hawa rayi sharayatlarmin 
keskin ozgeriwine alip keliwi boljanbaqta. Birlesken Milletler 
Sholkeminin klimat ozgeriwi haqqmdagi Konvenciyasi 1992-jili 
Rio-De-Janeyrodagi Qorshagan ortaliq ham rawajlamw boymsha 
Xaliq-araliq 
Konferenciyasinda 
155 
mamleket 
tarepinen 
imzalangan. Bul Xaliq araliq shartnamamn juwmaqlawshi 
maqseti atmosferadagi issiqxana gazleri mugdarm klimat 
sistemasina qawipli atropogen aralasiwdin aldm alatugm darejede 
turaqlastmw esaplanadi.
1997-jili 
10-dekabrde 
imzalangan 
Kioto 
Protokolina 
muwapiq kopshilik mamleketlcr issiqxana gazlerin shigariwdi 
qisqartiw majburiyatin algan ham zanir ilajlardi amelge 
asirmaqta. 
Bunda 
issiqxana 
gazlerin 
shiganwdi 
1990-jil 
darejesinde qisqartiw kozde tutiladi.
Soni aymqsha atap otiw zanir, 2015-jili dekabr aymda 
Franciya paytaxti Parij qalasinda «Global klimat ozgerisi» 
boymsha bolip otken Xaliq-araliq ushirasiwda klimat ozgerisin 
kiisheytip atirgan faktorlardi azaytiw maseleleri ken tiirde 
dodalandi ham bul mashqalanm aldm aliw boymsha bir-qansha 
ilajlardi amelge asmw kelisildi.
337

---