Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Ruderal ekosistemalar. 
Adamlar tarepinen paydalamp 
son ahmiyetin jogaltqan son taslap ketilgen ormlar. Misali, taslap 
ketilgen jaylar, taslandi ormlar h.b.
3. 
Rekracion ekosistemalar. 
Adamlar dem aliw, den- 
sawligm qayta tiklew ushm parklerdi, dem aliw baglarin, 
sanatoriyalardi quradi. Bul orinlardin lqhmi, tabiyati adamlar 
ushm juda paydali bolip keledi.
Joqanda aytip otilgen jasalma ekosistemalardm barliginda da 
producent, konsument ham reducent organizmler tirishilik etip bul 
ekosistemalarda da zat ham energiya almasiw processi bolip 
otiradi. Тек bulardin tabiyiy ekosistemalardan parqi, olar adamlar 
tarepinen basqanlip otmladi.
10.5. Orayhq Aziya ham (Uzbekistan ekosistemalan
Jer juzindegi ekosistemalar kop yarusli bolip, olar har-qiyli 
biyikliklerde vertikal jaylasqan qatlamlarga iye. Haywanlar da 
togayda har-qiyli yaruslardi iyelep, yagniy har-qiyli biyiklikte 
jasaydi. Kop gana quslar oz inlerin jerde qursa, ayinmlan 
tereklerdin listine quradi. Har bir yarustagi bar osimlik, omirtqali 
ham omirtqasiz haywanlar ortasinda kiishli baylanislar bayqaladi.
Qurgaqliq ortaligmda suw ortaligindagi 
siyaqli 
amq 
ajiratilgan klimat zonalliqti koriwimiz mumkin.
Osimlik ham haywanlar h&r qaysi zona ushin tan bolgan 
sharayat penen tigiz baylamsh boladi, sebebi olar usi jerlerde 
jasaydi ham birinshi gezekte kompleks klimat faktorlarina 
iykemlesedi. Bul bolsa topiraq sh&rayatina, rclcfine, geografiyaliq 
ham jaydm basqa qasiyetlerine de baylamsh boladi.
Har bir klimat zonasi oziniri osimlik ham haywanat dunyasi 
menen xarakterlenedi. Eh bay tirishiligi ham onimdarligi menen

---

tropikaliq togaylar, iri daryalardm boylari, subtropikaliq togaylar, 
ajiralip turadi. Shollerde, sahralarda bolsa az boladi.
Ozine tan osimlikler dunyasi ham landshaftma iye bolgan 
biogeocenozlar geografiyaliq zonalliq penen de tigiz baylanisli 
boladi. Geografiyaliq zonalliq natiyjesinde biomlar dep ataliwshi 
iri regional ekosistemalar payda boladi. Bunday biomlarga tundra, 
tayga, togay, shol, dasht ham tropikaliq togaylar misal boladi.