Mamleketlik universiteti jumanov m. A

10-baptin tiykargi juwmaqlari
- ekosistema biotop ham biocenozdan ibarat bolip, bul 
sistema boymsha jasaw ominin rclcfi, iqlim, botanikaliq, 
zoologiyaliq, topiraq, gidrologiyaliq h&m geoximiyahq tarepinen 
ekosistema piitkil abiotikaliq ham biotikaliq faktorlardi oz ishine 
aladi;
- tabiyattagi har bir organizmnin algan cnergiyasi omn 
biologiyaliq sitemasi ishinde hareket ctiwi, jasawi ham sistemamri 
diizilisiwinde qatnasiwina sebep boladi. 6simlikler quyashtan 
energiya alip, organikaliq massa payda etedi. Bul massa oz 
nawbetinde basqa organizmlerge 6tedi;
- aziqliq shmjinmn har bir keyingi zvenosinda-aldmgisma 
qaraganda biomassanm azayip bariwi jiiz beredi. Aziqliq 
shinjirmin tiykan esaplangan osimlik massasi otxor haywanlardni 
uluwma massasmm barha bir neshe ret kop boladi;
- adamlar jer betinde payda bolganli beri ozinin aziq-awqat 
h.b. 
talaplann 
qanaatlandinw 
maqsetinde 
har-qiyli 
ekosistemalardi payda etken olar: 
agroekosistemalar, ruderal 
ekosistemalar ham rekracion 
ekosistemalar. 
Bul jasalma
317

---

ekosistemalardin barligmda da producent, konsument ham 
reducent organizmler tirishilik etip bul ekosistemalarda da zat 
ham energiya almasiw processi bohp otiradi. Тек bulardid tabiyiy 
ekosistemalardan parqi, olar adamlar tarepinen basqanlip 
otiriladi;
-
Orayliq Aziya regionimn ekosistemalan regionnm fiziko- 
geografiyaliq sharayati ham landshafh da juda har-qiyli. Arqa- 
Batis regionlar shol ham yanm shollerden ibarat bolip, jazi qurgaq 
issi, qisi suwiq, jawin-shashmnm az boliwi menen xarakterlenedi.
Qadagalaw ushin sorawlar ham tapsirmalar
1. Ekosistema degenimiz ne?
2. Ekosistema qanday bolimlerge bolinedi?
3. «Biogeocenoz» ham «Ekosistema» nm ayirmashiligi 
qanday?
4. Ekosistemamn shegaralarm korsetin.
5. Ekosistemalarda energiya agimf. qalay otedi?
6. Producent, konsument ham reducent turler degenimiz ne?
7. Ekosistemalardin turaqliligi qalay amelge asadi?
8. Ekosistemalardin ozgeriwin tusindirip berin.
9. Jasalma ekosistemalar degenimiz ne?
10. Orayliq Aziya ham Ozbekistan ekosistemalarma 
sipatlama berid.
318

---