Mamleketimizde avtomobilsazliqtiń rawajlanıw basqıshlari

Tiykarǵı agregat, uzellar, mexanizmler hám sistemalardıń wazıypası, jaylasıwı hám ózara baylanıslılıǵı
Avtomobil bir birine baylanıslı túrde ayriqsha wazıypanı orınlawshı hár qıylı mexanizm hám sistemalardan shólkemlesken. Usınıń sebepinen avtomobildiń ulıwma dúzilisin úyreniwde agregatlar, mexanizmler, uzellar, detallar hám sistemalar jıyındısına itibar qaratıladı. Shunki avtomobil mine sol qurallar jıyındısınan ibarat bolǵan quramalı mashina bolıp tabıladı.
Tómende olardıń mánisin keltirip ótemiz: Kiyimkenshek avtomobillerdiń tiykarǵı bólimleri hám agregatlari
“V” taypalı transport qurallarına ruxsat etilgen tolıq salmaǵı 3500 kilogramgacha bolǵan hám aydawshı ornınan tısqarı orındig'i segiztadan aspaytuǵın avtomobiller kiredi. Lekciyalar tekstinde bul taypanıń keń tarqalǵan wákili bolıp esaplanǵan jeńil avtomobiller dúzilisi menen tanısıp shıǵamız.
Jeńil avtomobil uzel hám mexanizmlerden shólkemlesken ush tiykarǵı bólekten ibarat : dvigatel', shassi hám kuzov.
Detal' uzel hám mexanizmlerdiń bir pútin bólegi, yaǵnıy jıynaw operatsiyalarisiz tayarlanǵan ayırım bólegi. Mısalı, bolt, vint, buranda, shpilka hám basqalar.
Agregat bir neshe strukturalardı bir pútkil etip birlestirgen apparat.
Uzel bir neshe detallarnıń mashinada málim bir ǵárezsiz wazıypanı orınlawshı birikpesi.
Mexanizm háreketti málim tártipte uzatıwshı hám ózgertiriwshi struktura.
Sistema bir ulıwma wazıypanı atqaratuǵın bólimler jıyındısı, yaǵnıy maylaw sisteması, suwıtıw sisteması, támiyinlew sisteması hám basqalar.
Dvigatel' avtomobildiń háreketleniwi ushın zárúr bolǵan mexanik energiya dáregi bolıp, bir túrdegi energiyanı basqa túrdegi energiyaǵa aylantıradı. Odan alınǵan mexanik energiyanı mexanizm hám agregatlar arqalı jetekshi dóńgeleklerge jetkezip beredi.
Shassi transmissiya, háreketleniwshi bólim hám basqarıw sistemasınan ibarat.
D VIGATEL SHASSI

K UZOV

Avtotransport qurallarınıń klassifikaciyaları.
Rossiya jeńil avtomobilleri dvigateliniń litrajiga kóre tómendegi klasslarǵa bólinedi:
júdá kishi klass 1, 1 litrgacha. Mısalı, mámlekette shıǵarılǵan “Oka” (VAZ1111) dvigatel' tsilindrlarinıń jumıs kólemi 0, 649 l, Ukrainanıń “Tavriya” (1, 091 l);
kishi klass 1, 1 litrdan 1, 8 litrgacha. Mısalı, bunday klass avtomobilleri VAZ2106 (1, 57 l), VAZ2105 hám 2108 (1, 3 l), VAZ2107 (1, 45 l);
orta klass 1, 8 litrdan 3, 5 litrgacha. Mısalı, GAZ3102 (2, 445 l), UAZ3151 (2, 445 l);
úlken klass 3, 5 litr hám odan artıq. Bul klass nomoyondalaridan, mısalı “Shayka” GAZ14 (5, 53 l). Bunnan tısqarı, bul xarakteristikada úlken hám kútá úlken klass avtomobilleri názerde tutılǵan bolıp, olarǵa dvigateldiń jumıs kólemi qatań belgilenmagan. Mısalı, ótken ásirdiń 80 jıllar ortalarında Moskva daǵı Lixachev atlı avtomobil zavodınan dvigateliniń jumıs kólemi 7, 68 litr bolǵan ZIL41047 úlken klass jeńil avtomobili islep shıǵarılǵan.
Batıs Evropada jeńnil avtomobiller gabarit ólshemlerine baylanıslı túrde klasslarǵa ajratıladı. Bunday klasslar altı. Olar lotin álippesidagi háriplerde belgilenedi A, V, S, D, Ye hám F.
A klass kishi gabaritli avtomobiller, olardıń uzınlıǵı 3, 6 metrden, eni 1, 6 metrden aspaydı. Bular tiykarınan qala sharayatına mólsherlengen. Bunday avtomobiller qatlamına “Smart”, “Ford K”, “Renault Tvingo”, “Oka” kiredi.
V klass uzınlıǵı 3, 6 3, 9 metrge shekem; eni 1, 51, 7 metrge shekem bolǵan jeńil avtomobiller. Bul klass mashinalarınıń kóbisi aldı dóńgelekleri jetekleytuǵın hám xetchbek (3 hám 5 qapılı ) kuzovli bolıp tabıladı. Geyde bul avtomobillerdi júdá kishi klass avtomobilleri dep ataladı. Bular, mısalı “Fiat Punto”, “Opel Corsa”, “Tavriya”.
S klass uzınlıǵı 3, 9 4, 4 metrge shekem, eni 1, 6 1, 75 metrge shekem bolǵan jeńil avtomobiller. Bul ortadan tómen “gol'fklass” dep atalatuǵın klass. Bul klasqa bunday atdı oǵan kópshilikke arnalǵan nomoyondalaridan biri — volkswagen Golf berdi. S klasına taǵı “Renault Megane”, “Opel Astra”, birinshiden on besinshi modelge shekem “Jiguli” avtomobilleri kiredi.
D klass uzınlıǵı 4, 44, 7 metrge shekem hám eni 1, 7—1, 8 metrge shekem bolǵan jeńil avtomobiller. Bul avtomobiller orta klasqa tiyisli bolıp tabıladı. Bul jerde biz “úshinshi ceriya” BMW, Audi A4, Opel vectra, volkswagen Passat, “Volga” GAZ 24, GAZ3110 ǵa shekem ushıratamız.
Ye klass uzınlıǵı 4, 6 metrden uzın, eni 1, 7 metrden enli bolǵan jeńil avtomobiller. Ye klass ortadan joqarı klass. Bul klassta “Opel Omega”, “Renault Safrane”, “Yeklass Mersedes Bents”, “ besinshi ceriya BMW” bar.
F klass ádetde uzınlıǵı 4, 6 metrden uzın, eni 1, 7 metrden enli bolǵan avtomobiller. Bul klass ózinde komfortabel hám quwatlı túrdegi jetinshi ceriya“BMW”, “Jaguar XJ8",”Mersedes Bents S500/S600", “RollsRoyce”, “Shayka” GAZ13, GAZ14 avtomobillerdi sáwlelengenlashtirgani ushın “lyuks” yamasa “joqarı sinf” dep ataladı.