Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

 
𝐒𝐚𝐯𝐝𝐨 𝐡𝐚𝐣𝐦𝐢
− (𝐣𝐚𝐦𝐢 𝐨
′
𝐳𝐠𝐚𝐫𝐮𝐯𝐜𝐡𝐚𝐧 𝐱𝐚𝐫𝐚𝐣𝐚𝐭𝐥𝐚𝐫
+ 𝐣𝐚𝐦𝐢 𝐨
′
𝐳𝐠𝐚𝐫𝐦𝐚𝐬 𝐱𝐚𝐫𝐚𝐣𝐚𝐭𝐥𝐚𝐫) = 𝐟𝐨𝐲𝐝𝐚 (𝟏)
 
Ishlab chiqarilgan mahsulot birligi asoslanadigan bo’lsak, barcha mahsulot 
sotilishi mumkin bo’lgan narx (1) va mahsulot birligiga to’g’ri keluvchi 
o’zgaruvchan xarajatni (2) ko’rsatib o’tish zarur. Chunki zararsizlik modelida 
o’rganiladigan foyda tushunchasi FSTD ni bildiradi, biz esa foyda so’zi o’rniga 
ushbu qisqartmani qo’llaymiz. Mahsulot birligi jihatidan, (1) tenglikda keltirilgan 
daromadlar to’g’risidagi hisobot FSTD ni nolga tenglash orqali zararsizlik 
modeliga aylanadi:
 
(
𝐌𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭 𝐛𝐢𝐫𝐥𝐢𝐠𝐢𝐧𝐢𝐧𝐠
𝐬𝐨𝐭𝐢𝐬𝐡 𝐛𝐚𝐡𝐨𝐬𝐢
) × (
𝐒𝐨𝐭𝐢𝐥𝐠𝐚𝐧 𝐦𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭
𝐦𝐢𝐪𝐝𝐨𝐫𝐢
)
− [(
𝐦𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭 𝐛𝐢𝐫𝐥𝐢𝐠𝐢𝐠𝐚
𝐨
′
𝐳𝐠𝐚𝐫𝐮𝐯𝐜𝐡𝐚𝐧 𝐱𝐚𝐫𝐚𝐣𝐚𝐭
) × (
𝐬𝐨𝐭𝐢𝐥𝐠𝐚𝐧 𝐦𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭 
𝐦𝐢𝐪𝐝𝐨𝐫𝐢
)
+ (
𝐣𝐚𝐦𝐢 𝐨
′
𝐳𝐠𝐚𝐫𝐦𝐚𝐬
𝐱𝐚𝐫𝐚𝐣𝐚𝐭𝐥𝐚𝐫
)] = 𝐒𝐅𝐓𝐃 = 𝟎 (𝟐)
 
 
 

---

213 
 
 
Endi bizning vazifamiz (2) tenglama, ya’ni FSTD=0 shartni 
qanoatlantiruvchi ishlab chiqarilishi va sotilishi lozim bo’lgan mahsulot miqdorini 
topishdir. Bu esa FSTD=0 bo’lishini ta’minlovchi sotilgan mahsulot miqdorini 
topish uchun (2) tenglamani yechish orqali amalga oshiriladi. 
 
Aniqroq qilib aytganda, sotilgan mahsulotning zararsiz miqdori quyidagicha 
topiladi: 
 
𝐒𝐨𝐭𝐢𝐥𝐠𝐚𝐧 𝐦𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭𝐧𝐢𝐧𝐠
𝐳𝐚𝐫𝐚𝐫𝐬𝐢𝐳 𝐦𝐢𝐪𝐝𝐨𝐫𝐢
=
𝐣𝐚𝐦𝐢 𝐨
′
𝐳𝐠𝐚𝐫𝐦𝐚𝐬𝐱𝐚𝐫𝐚𝐣𝐚𝐭𝐥𝐚𝐫
(
𝐦𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭 𝐛𝐢𝐫𝐥𝐢𝐠𝐢𝐧𝐢𝐧𝐠 
𝐬𝐨𝐭𝐮𝐯 𝐧𝐚𝐫𝐱𝐢
−
𝐦𝐚𝐡𝐬𝐮𝐥𝐨𝐭 𝐛𝐢𝐫𝐥𝐢𝐠𝐢𝐠𝐚
𝐨
′
𝐳𝐠𝐚𝐫𝐮𝐯𝐜𝐡𝐚𝐧 𝐱𝐚𝐫𝐚𝐣𝐚𝐭
)
(𝟑)
1-Misol. Zararsizlik darajasini hisoblash 
“Pierce Grain” kompaniyasi bir necha turdagi mahsulotlarni ishlab 
chiqarishiga qaramay, uzoq muddat kuzatuvlar natijasida uning mahsulotlari 
tuzilishi ancha o’zgarmas ekanligi aniqlandi. Bu esa menejerlarga mahsulot 
birligiga to’g’ri keluvchi “odatiy” sotuv narxi va mahsulot birligiga to’g’ri kelivchi 
“odatiy” o’zgaruvchan xarajatdan foydalangan holda moliyaviy rejalashtirishni 
amalga oshirish imkoniyatini beradi. Mahsulot birligiga to’g’ri keluvchi “odatiy” 
sotuv narxi va o’zgaruvchan xarajat o’zgarmas ishlab chiqarish tuzilishidan kelib 
chiqib hisoblanadi. Bu xuddi mahsulot tuzilishi bu yagona katta mahsulot deb 
hisoblashga o’xshaydi. Sotish narxi $10, o’zgaruvchan xarajatlar esa $6. Firmaning 
yillik jami o’zgarmas xarajatlari esa $100,000.kelgusi yil uchun ishlab 
chiqariladigan va sotiladigan mahsulot miqdorining zararsizlik nuqtasi qanday?
1-ish: Tuzish. Yechim strategiyasi 
Biz xarajatlarni qoplashdan Pierce Grain kompaniyasi tomonidan sotilishi 
kerak bo’lgan mahsulot tuzilmasi miqdoriga qiziqib ko’ramiz. Bunda FSTD 
(foyda) nolga teng bo’ladi. Umumiy nazariyadan olingan (3) tenglama quyida yana 
bir bor berilgan:
 
𝑺𝒐𝒕𝒊𝒍𝒈𝒂𝒏 𝒎𝒂𝒉𝒔𝒖𝒍𝒐𝒕𝒏𝒊𝒏𝒈
𝒛𝒂𝒓𝒂𝒓𝒔𝒊𝒛 𝒎𝒊𝒒𝒅𝒐𝒓𝒊
=
𝒋𝒂𝒎𝒊 𝒐
′
𝒛𝒈𝒂𝒓𝒎𝒂𝒔𝒙𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒕𝒍𝒂𝒓
(
𝒎𝒂𝒉𝒔𝒖𝒍𝒐𝒕 𝒃𝒊𝒓𝒍𝒊𝒈𝒊𝒏𝒊𝒏𝒈 
𝒔𝒐𝒕𝒖𝒗 𝒏𝒂𝒓𝒙𝒊
−
𝒎𝒂𝒉𝒔𝒖𝒍𝒐𝒕 𝒃𝒊𝒓𝒍𝒊𝒈𝒊𝒈𝒂
𝒐
′
𝒛𝒈𝒂𝒓𝒖𝒗𝒄𝒉𝒂𝒏 𝒙𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒕
)
Qo’yilgan masala va tenglamadan bilganlarimiz quyidagilar: