Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

C PANEL: MO‘LJALDAGI QARZ NISBATI 
To‘g‘irlash 
10% 
Chakana savdo 
do‘konlari 
50% 
D PANEL: ISHLOV BERISH SANOATI UCHUN TUZILMAVIY O‘TKB 
 
Kapital strukturasi vazni 
x Soliqdan so‘nggi 
qarz bahosi 
= Natija 
Qarz 
0.10 
x 0.0558 
= 0.0056 
Ulushli 
kapital 
0.90 
x 0.0970 
= 0.0873 
 
O‘TKB 
= 0.0929 
yoki 
9.29% 
D PANEL: CHAKANA SAVDO SANOATI UCHUN TUZILMAVIY O‘TKB 
 
Kapital strukturasi vazni 
x Soliqdan so‘nggi 
qarz bahosi 
= Natija 
Qarz 
050 
x 0.0465 
= 0.0233 
Ulushli 
kapital 
0.50 
x 0.0760 
= 0.03580 
 
O‘TKB 
= 0.0613 
yoki 
6.13% 

---

190 
4% ni qarz hisobiga shakllantirdi, Valero Energy esa 35% ni qarz hisobiga 
shakllantirdi
116
.

Tanlab olingan sanoat turidagi tuzilmaviy risklar loyihaning riskini to‘g‘ri aks 
etmasligi mumkin. Ta’rifga ko‘ra, firmalar turli faoliyatni amalga oshiradilar va 
loyiha uchun bir xil faoliyatga aloqador bo‘lgan firmalarni alohida ajratib olish 
ham murakkab. Hatto tuzilmalar doirasida ham, individual loyihalarda ham risk 
turlicha bo‘lishi mumkin. Agar hatto tuzilmaviy risklarni bir-biriga to‘g‘ri 
moslasak, tuzilmada amalga oshirilgan lohiyalarda ham farqlar kuzatiladi. 
Masalan, ba’zi lohiyalar ishlab chiqarish imkoniyatini oshirish uchun qaratilgan 
bo‘lsa, boshqalari yangi mahsulotni ishlab chiqarishga qaratiladi. Ularning ikki turi 
ham tuzilmalarda mavjud, ammo ularning risk darajalari turlicha.

Ma’lum tuzilma uchun yaxshi taqqoslash mumkin bo‘lgan firmani topish 
murakkab. Ko‘pchilik qimmatli qog‘ozlari ommaviy savdoda bo‘lgan firmalar 
biznesning bir qancha turlari bilan faoliyat yuritadilar, ammo ularda turlicha risklar 
mavjud.
Yuqoridagi fikrlarga ko‘ra tuzilmaviy O‘TKB loyihaning diskont stavkasini 
topishda ko‘maklashsa ham kompaniya bo‘yicha qo‘llaniladigan O‘TKBning 
yaxshilangan turi xolos, hamda uni mukammal deb atab bo‘lmaydi. Shunga 
qaramay, agar firmaning investitsion imkoniyatlari sanoat turi bo‘yicha risklardan 
tubdan farq qilsa, tuzilmaviy O‘TKBning afzalligi firma o‘rtacha tortilgan kapital 
bahosidan oshadi. Bu turli diskont stavkalariga ega loyihalar uchun metodologiya 
vazifasini bajarib, menejerlar uchun, turli loyiha uchun diskont stavkalarni qo‘llash 
bo‘yicha amalga oshiradigan xarajatlarni kamaytirishda samarasini beradi. 5-jadval 
investitsion imkoniyatlarni baholash uchun yagona firma doirasida qo‘llaniladigan 
O‘TKB va tuzilmaviy O‘TKB ni qo‘llash bo‘yicha xulosalarni aks etadi.
19.5-jadval