Мамлакатимиз раҳбари И

муаммолари ва ицтисодий психологик назарияларнинг
қиецача та^лили
Режа:
Ицтасодай психологиянинг предмети.
Иқтисодий психологиянинг далзарб муаммолари.
Ик^аисодий пспхологиянинг методлари ва уларни қўллат
йўллари.
Ицтисодий псшсологих наэарияларга оад циаухча таҳлил.
Ицтисодий психологиянннг предмети
^р бир фан йўналишининг ўз тадқиқот ва амалаёт предмети бўлганидек, иқтисодий психологиянннг ҳам ўзвга хос илмий ва амаляй предмети бор. Иқтисодий психология — турли вазиятларда ишлаб чиқариш муносабатларига киритиш орқали хўжалнк юритишии мақсад қилган шахслар ҳамда яхдит гуруҳ ва жамоаларининг И1?тасодий тафаккури ва иқтисодий хулқ—атворига алоқадор умумий цонуниятлар ва хагги—ҳаракат механизмлдряг ■; иплаб чиқаряш муносабатларининг ҳар бир хўжалик су&ьег.и онгяда акс этишини ўрганади. Яъни. унинг дредмети шахс онги ва х>'лқида хўжалик ва ншлаб чнқариш муносабатларшшвг акс этвшн жараёнидир. Демак, иқтисодий психологая фан сифатида шахсни ишлаб чиқариш муносабатларшшнг ҳам субъекти, ^ам объекти сифатида ўрганар экан, аввало унинг ўз ме^нати мазмуни ва моҳиятига, ўзи бвлан ҳамкорлик қилаеггаи шахсларга муносабатларинн, баҳоларини, фикр—ўйларннн, ҳис — кечинмаларнвя, ижтимоий установк. ларини- профессионал сифатлари ёки нуқсонларини, меҳнат фаоляята жараёнада ўз хулқ —атворини ташкил этиш механизмларини ўрганади.
Шундай г;и.\иб, иқтисодий исихологая Предметидаги асосий категориялэрдэн бнри иҳшисодий онг ва шрписод^Я хулҳдир. Шу иккала категориянинг мутаносиблиги, бир —бирига муносабати ва конкрет фаолиятда, ишлаб чиқариш жараёнларида намосн бўлиши хусусиятларини ўрганиш катга амал^Ш аҳамиятга эгадир. Шу ўринда бу икки категорияга илмйй таъриф бориш жоиздир. Бизнингча, иктдсддий онг — ўз карашларн, мачсадлари, лунёқарашига эга бўлган инсон онгида бевосита ишлаб чиқариш. ўзлаштиряш ва фойда олвшга алоқадор объектларнинг акс этишидвр. Яъни иқтисодий онг мавжуд бўлгани учун ҳам биз ўз моддин ва маънавий эҳтиёжларнмизга алоқадор бўлган неъматлар, уларни топиш ва кўпайтирнш йўлларн, жамиятда ўз меҳнатимиз билан моддий ишлаб чиқаршпга улуш қўшишга оид билим, тасаввур ва ҳиссиётларга эга бўлишямиз мумкин. Шунинг учун ҳам иқтисодий онгни ташкил этувчиларга энг аввало иқтисодий муносабатлардан келиб чиқарилгаи эмсциялар ва ҳис — кечинмаларни, иқтнсодий муносабатларнвнг турли жиҳатларшш идрок қилиш ва тушуншпга тааллуқли перцептив идрок элементларини, нқтисодий тасаввурлар ва иктисодин тафакхурни, унинг оқнбати бўлмиш билимлар, тушунчалар, ғоялар, кўншсма ҳамда малакаларнинг ақл—фдросатга тегишли хусусиятларини кирнгаш мумкин. Демак, и^^тисодий онг мураккаб психоаогик туэилма бўлиб. у бевосита итггисодий вазиятлар ва шарт— шароитларнинг шахс ояги ва шуурига таъсиридав ҳосиа бўлади.
Иктнсл^ — ишлаб чиқарииг шарт—шароитларв, 'воситалари ва стимуллари та-ьсирида намоён бўладиган хатти — ҳаракат ва хулқ — атвордир. Демак, иқтисодий хулц нқтисодий онг хамда ишлаб чиқариш вазиятларининг шахс ҳаракатларида намоён бўлиш сифатида қаралади. Бувда энг аввало иқгисодий мотивлар, яъни ишлаб чяқариш оирт—шароитларидан ва шахснинг уллрга муносабатларидан келиб чиқадиган сабабий мувосабатлар тизими квтта роль ўйнай ^и,
Иқтисодий психоаогия ўз илмий тадқиқот изланшпларн доирасяда айнан иқтисодий онг ва кқтисодий хулқнинг у ёки бу шароитида намоён бўлнши, ривожланишв ва инқирозга юз тутиши қонуниятларини ўрганади. Шуви алоҳнда таъкндлаш керакки, бу иккала иқтисодий псяхологик механизм жамиятда, ижтимоий меҳнат ва фаолият шароитларида намоён бўлгани учуп ҳш у соф маънода иқтисодий психологик категориялардир. Шунинг учун ҳам иқтисодий психология ўрганадиган барча масалалар ва муаммолар табиатан ва моқиятан ижткмоий псяхологикдир,