|
Muallima opamiz
Kutib oldi turib tik.
Gap so 'radi quchoqlab
Mehribon onamizdek.
Ozoda sin/taring
Meni bag'riga tortdi.
O 'qishga-o 'rganishga
Mehru havasim ortdi.
O'tkir Rashid ishyoqmas, dangasa boialar haqida anchagina she'rlar bitgan. «Qo'g'irchoq— o'rtoq» she'ri ayniqsa, ta'sirli chiqqan. Boialar hayotda hech narsadan cho'chimay, qo'rqmay, yelka kerib yashashlari kerak. Buning uchun esa bolaning o'zi sog'lom, tetik bo'lmog'i darker. Sog'lom tetiklik qaerdan keladi? Bu bolaning yurish-turishiga, harakatiga bog'liq. Agar botamning o'zi harakatchan bo'Imasa, jismoniy ish, sportga havas qo'ymasa o'rtoqlaridan ortda qolib, bir jonsiz qo'g'irchoqqa aylanib qolishi hech gap emas. Quddus ajoyib fe'ili bolalardan. Yozning jazirama issig'ida ham to'n va telpak kiyib yuradi, do'stlariga qo'shilmaydi, ishyoqmaslik, dangasalik uning hamrohi bo'lib qolgan. She'ming xulosasi ham yaxshi:
Demak Quddus soppa-sog',
Faqat juda erinchoq.
Qdati — dangasalik,
Dangasalik — kasallik.
Katta ochsin ko'zini,
Davolatsin o'zini.
Tag'in yotib qolmasin,
Loyga botib qolmasin?!.
O'tkir Rashid ayrim xulqi yomon bolalarni tabiatan uncha xush ko'rmaydi. «Taniysizmi Karimni?», «U nima derkin?», «Sobirning sh-a ishi to'g'rimi?*, «G'ayrat va Otnon», «0'sar-qaysar» singari asarlarida odob, axloqda boshqalardan orqada qolib ketgan boialar ustidan kuladi. Bunday hajviy-yumoristik asarlar bolalarni o'zlari ustida o'ylashga, fahm-farosatli bo'Iishga hamon da'vat etib kelmoqda.
O'tkir Rashid «Ish bilmas va ish qilmas bola haqida», «G'ozcha-mitti», «Sherali», «Eng o'zg'ir nima?», «Ravshanjon va ayiqcha» kabi bir nechta ertak-dostonlar ham yozdi.
Bu asarlarning deyarli hammasi kichik yoshdagi bolalarga bag'ishlanganligi bilan e'tiborga loyiqdir. «G'ozcha-mitti»da o'rmon to'g'risida, qushlar, hayvonlar, yirtqichlar haqida gap boradi. Bu yoshdagi boialar jonivorlarning turmush tarzlarini uncha yaxshi bilmaydilar. Ular «G'ozcha-mitti»ni tinglashib, jonivorlarning hayotlarini, yashash sharoitlarini birmuncha bilib oladilar. Ayniqsa, g'ozchaning xatti-harakati, dovyurakligi, ishbilarmon va tadbirkorligi kitobxonda yaxshi taassurot qoldiradi.
Shoirning mana bu misralariga e'tibor bering, unda o'rmonda yashaydigan ko'pgina jonivorlarning jam bo'lib yashashlari, anil, do'stliklari kimni xursand qilmaydi deysiz:
Kiyik, quyon, olmaxon,
Kurka, laylak, o'rdak, g'oz,
Ahil bo'lib, do'st bo'lib \
Hayotda — o'rmonda zo'ravonlar ko'p. Yowoyi to'ng'iz bulardan ancha fcuchli — muttaham va surbet, zo'ravonlik qilib, bularning qishda yeyish uchun g'amlab qo'ygan ovqatlarini yeb, bar kuni nonushtasi uchun uchta g'oz berishlarini talab qiladi. Bu ochko'z battoldan qutulish yo'llarini qidirishadi. Mittining maslahati va uning yordami bilan ayiqpolvon bilan do'stlashishadi.
Ayiqpolvon bilan to'ng'iz o'rtasida jang boshlanadi. Bu jangda ayiqpolvon yolg'iz emas. Hamma jam bo'lib, birgalashib jang qiladilar:
Bosdi ayiq to'ng'izni
Ustiga tashlab o'zin.
Mitti o 'rdak, laylaklar
Cho'qib oldilar ko'zw.
Ayiqchalar to'ng'izning ,
Tlshlab turdi oyog'in,
Ona ayiq o'ldirdi G'ajib uning tomog'in.
Ashaddiy dushman to'ng'iz o'ldi, bu bilan endi dushman yo'q, rohat-farog'atda yashaymiz, deyishga ham juda erta. Tadbirkor va ishbilarmon g'ozcha hammani bir uy qurib, yangi makonda yashashga chaqiradiki, bu ko'pchilikka ma'qul tushadi:
Mitti der: halt yov bor,
ushyor bo'lib turaylik,
Undan saqlanish uchun •
Birpanajoy quraylik.
Ayiqpolvonga Mitti
Dedi: — Amaki, yashang!
Siz ustasiz bu ishga,
Uyni o 'zingiz yasang!
Ayiqvoy usta bo 'lib,
Ish boshladi shu kuni.
Kiyiklar daraxt kesdi,
Tashishdi do'stlar uni.
Shunday kilib yog'ochdan
Qurib oldilar bir uy,
Bezadilar bu uyni
Qilgandayin xuddi to ly.
Do'stlar ahil bo'lib hayot kechira boshlaydilar. Ular bo'ri va qoplonni ham xuddi to'ng'izdek o'ldirishadi. Ahillikda, birlikda hikmat ko'p ekan, do'st orttirsa, ittifoq bo'lsa, uni hech qanday dushman yenga olmas ekan, deb shod-baxtli yashashlari yosh kitobxonning quvonchiga-quvonch ulashadi:
Yashadilar do 'st bo 'lib,
Yo'qotildi dushman-g'ov
Dedilar: birlik bo'lsa,
Engolmas ekan hech yov
Shoirning yengil yumor bilan sug'orilgan «Sherali» dostonini o'qimagan, tinglamagan bola bo'lmasa kerak. Sherali go'yo ovqat uchun dunyoga kelgandek, kechasi-yu kunduzi ovqat yeydi. Harakat qilmagandan keyin semirib ketgan. «Xomsemiz» laqabini olgan bu bolaning jirkanch basharasini shoin
Oyoq-qo 'li pilikday, Shilviratib yuradi
Sir tog'ora xo'rdani Bitta o 'zi uradi.
Faqat ovqat yeyishga Polvon edi Sherali.
Lekin dadit, chopqillab
Yurolmasdi u halt, —
kabi misralar bilan Sheralining aybini keskin ochib tashlaydi. Sherali odam, u inson. Insonda aql-zakovat bo'ladi, fahm-farosat bo'ladi. U shu jihatlari bilan ham hayvondan farq qiladi. Tanbal, latta, tepsa-tebranmas bu bola do'stlari, safdosh-u ustozlarining amaliy yordami bilan jismoniy ish, sport bilan shug'ullanadi. «Xomsemiz»likdan qutuladi:
Menga sog'lik, kuch bergan
Mana shu mashqdir deya,
Sheralivoy hali ham
Qilar badantarbiya.
«Ravshanjon bilan ayiqcha» asarining syujeti kichik maktab yoshidagi bolalarga juda mos. Ravshanjonlarning uylari tog' bag'rida. U tasodifan bir g'ordan ayiq bolasini topib oladi, uyiga olib keladi, unga Qoravoy deb nom qo'yadi. Qoravoy Ravshanjon-u uydagilarga yoqib qoladi. Bola unga turli qiliqlarni, yumish bajarishni o'rgatadi. Natijada ayiq oilaning dastyorlaridan biri bo'lib qoladi. U kerak bo'lsa tovuqlarga don sochadi. Begona odamni uyga kiritmaydi, belanchakda yotgan chaqaloqni tebratadi, bolalarto'p o'ynashsa, darvozabonlik qiladi.
Bolalami chinakam sevib, ardoqlaydigan shoirlargina ularga mana shunday munosib she'rlar, dostonlar to'qiy oladi. Shoir va pedagog O'tkir Rashid umrining oxirigacha sevimli kitobxonlari bo'lmish kichkintoylarni ulug'lash, ardoalash nafasi bilan yashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
