Mamasoli jumaboyev

Aka-uka Grimmlar
A k a - u k a ( Y a k o b
1 7 8 5 — 1863, V i l g e l m
1 7 8 6 — 1859) 
G r i m m l a r M argburg universitetida o ‘qib y u rgan chogMari- 
da y o q ne m is tarixi va m ad a n iy ati, h u q u q va m orfologiyasi, 
xalq o g ‘zaki ijodi h a m d a til va adabiyot bilan shug‘ullana bosh- 
ladilar.
0 ‘q ish , o ‘z u s tla rid a q a ttiq ishlash G r i m m l a r u c h u n
baxt y o ‘li b o ‘ldi. U la r avval G e t t i n g e n , k e y in c h a lik esa 
Berlin u n iv e rs ite tin in g professorlari b o ‘ldilar. Y a k o b ne m is 
tili tarixi g r a m m a t ik a s i b i la n m if o lo g iy a n i, V ilgelm esa 
n e m is a d a b iy o ti va xalq o g ‘zaki ijodini o ‘rgana b oshladilar. 
N e m i s xalq o g ‘za k i i jo d i n in g g u l l a b - y a s h n a s h i g a , o la m
kezishiga b ir k o ‘prik yasadilar. N i h o y a t, 1812-yilda G r i m m ­
lar t o m o n i d a n y a ra tilg a n e rta k la r n in g b irin c h i jildi „ B o la la r
va oilaviy e r t a k la r “ yuzaga keldi. 1815-yilda ikkinc hi jild , 
1822-yilda esa b a r ikkala jild n i u m u m l a s h t ir u v c h i, u c h in c h i
jild bosilib ch iq d i.
G r i m m l a r e rta k la r n in g k o ‘p c h ilik qism in i bevosita e rta k
aytuvchilardan tinglab, b a ’zilarini esa d e h q o n la r bilan su h b a t- 
lashib yozib oladilar. X alqdan olingan ertaklarning b a r biri 
G r i m m la r to m o n id a n qayta ishlanib, badiiy tus berilib, yana 
xalqqa qaytariladi.
G r im m la r n in g uch jildlik kitoblariga ikki yuzdan ortiqroq 
ertaklar ja m la n g a n b o ‘lib, u nda m ualliflar k o ‘proq afsonaviy, 
maishiy va ha yvonlar haqidagi ertaklarni um um lashtirishga
harakat qilganlar. H a r bir ertakda saxiylik, m ehnatsevarlik, 
botirlik kabi fazilatlar bilan birga, q o ‘rqoqlar ustidan kulish, 
dangasalik va yolglonchilikni qattiq qoralash birinchi o ‘rinda 
turadi. Shunisi h am quvonchliki, ko ‘p in ch a , bu ertaklarning
326

---

a s o siy q a h r a m o n l a r i s h o h va s h a h z o d a l a r e tn a s , b a lk i 
k a m b a g kal, b e v a - b e c h o r a l a r n i n g o ‘g ‘il-q iz i, c h o ‘p o n yoki 
askar b o ‘ladi. U lar o ‘zlarining ib ra to m u z ishlari bilan ertak 
tinglovchida c h u q u r taassurot qoldiradilar.
Aql bilan ish k o ‘rish, bilim donlik mavzulari „Tilla g ‘o z “ , 
„Shishadagi a rv o h “ , „ U c h a k a - u k a “ ertaklarida yaxshi aks 
ettirilgan.
G r i m m l a r n i n g d u n y o g a m a s h h u r b o ‘lgan ,,Z o l u s h k a “ , 
,,Q orqiz“ ertaklarining qa h ra m o n la ri h a m m a d a n turtki yeydi- 
g a n , s o ‘kish esh ita d ig a n va e n g past, qiyin y u m u sh la rn i 
bajaradigan qizlar b o ‘lib, ertak d a v o m id a o ‘zlarining halol 
m e h n a t l a r i , y o q im li s o ‘z va ta b a s s u m la ri b ila n b a x tiy o r
b o ‘ladilar.
„Y alqov G e y s “ ,, „ G a n s n i n g b a x ti“ , „ B o t ir tik u v c h i“ , 
„Y o sh p a h la v o n “ , „ B r e m e n m u s i q a c h il a r i “ kabi ertaklari 
o ‘zbek bolalarining h a m sevimli asarlariga aylanib qolgan.