Mamasoli jumaboyev

HUNARNING HIDI QANAQA?
H a r h u n a rn in g o ‘zicha 
Bordir hidi — belgisi.
N o w o y x o n a d a n kelar 
X a m irtu ru s h n in g isi.
Ustaxona yonidan 
O 'tib qolsang-chi agar,
Yangi taxta, payraha 
Hidi d im oqqa tegar.
Bo‘yoqchida b o ‘yoqning 
Hidi b o ‘ladi h a r xil.
O y n a c h id an esa doim
Z a m az k a hidi anqir.
Shoferning kurtkasidan
313

---

Benzin hidi keladi.
Ishchining kiyimidan 
Kelar m ashina moyi. 
Q a n d o la tc h id a n esa 
M ag‘izning hidi kelar. 
D oktorning xalatidan 
A n q ir x u s h b o ‘y dorilar. 
O m o c h ortidan asta 
D alada yurar d e hqon. 
T u p ro q va o ‘tloq hidi 
BoNar u nda h a r qachon. 
Baliqchining ustidan 
D engiz hidi chiqqanday. 
Faqat bekorchilam ing 
Hidi b o l m a s hech qanday. 
Ishyoqm as boy qanchalik 
A tir sepsin, behuda!
Bolalar! U ning hidi 
Q o ‘lansa b o ‘lar juda!
314

---

Shari Perro
( 1 6 2 8 - 1703)
Buyuk fransuz shoiri va tanqidchisi Shari Perro badiiy 
ertak asoschisi sifatida m a ’lum va m ashhurdir. U o ‘zining „Qizil 
S h a p k a c h a 16, „ Z o lu sh k a 11 va „ E tik kiygan m u s h u k 11 asarlari 
bilan ja h o n g a tanildi.
Sh. Perro badiiy ertaklar ijod etishdan oldin xalq og'zaki 
ijodini m e h r va ishtiyoq bilan c h u q u r o ‘rgandi. S h u n in g
u c h u n h a m u o ‘z ertaklarida xalq u dum larini dadil ilgari surdi. 
P erro qa h ra m o n la ri o 6z m ehnatsevarliklari h a m d a saxiyliklari 
bilan ajralib turadilar. G 'a ra z g o 'y lik , m aq ta n ch o q lik , q izg 'a n - 
chiqlik o 'r n in i yaxshilik, m ehribonlik bosib ketishi h a m o n
kitobxonni shod etib kelm oqda.
Shari Perrodan b o r-y o 'g h 11 ertak saqlanib qolgan. Qaysi 
ertagiga nazar tashlamang, barchasida bolalar zavq oladigan 
qirralar bor ekanligini darrov payqaysiz. D unyoda uning „Etik 
kiygan m u sh u k 11 ertagini o'qim a g a n yoki ertak asosida yaratilgan 
multfilmni miriqib to m o sh a qilmagan bola topilmasa kerak.
E rtakda aqllilik, bilim donlik, to p a g 'o n lik kabi fazilatlar 
ulugManadi. Boshqa asarlari kabi Sh. Perro bu ertakda h a m
folklor a n ’analariga sodiq qoladi. E rta k q a h r a m o n i tegir- 
m o n c h in in g kenja o ‘g ‘li Karabas fahm -farosat, aql bilan ish 
ko'rib, o ‘z m u ro d -m a q s a d ig a yetadi, baxtiyor boMadi.
Shari P erroning bare ha personajlari yorqin, pishiq-puxta 
tasvirlangani bilan ajralib turadi. U larning k o ‘pchiligi o d a m -
larni, h a y v o n -u parra n d a la rn i sevib, erkalab, e ’zozlaydigan 
oliyjanob bolalardir. Z olushkani ( „ Z o lu s h k a 11) olib ko'raylik. 
Uni o'g a y o n a - y u qizlar hush k o'rm aydilar, xolos. Qolgan 
bare ha jo n z o t Z olushkani j u d a sevadi. U ning o 6z baxtini topib, 
osoyishta tu rm u s h kechirishini istaydi. Z olushka ju d a chiroyli, 
odobli, shirinso'z, k a m ta rin , odam larga, jo n iv o rla r-u pa rra n -
315

---

dalarga nisbatan m eh rib o n . U ning b u n d a y fazilatlari, m eh n a t, 
halollik va poklik bilan h a y o td a o ‘z o ‘rnini topishi, sevganiga 
turm u sh g a chiqib baxtli b o ‘lishi ertak tinglovchisida yaxshi 
taassurot qoldiradi.
Sh. Perro ijodida „Qizil S h a p k a c h a “ alohida o ‘rinda turadi. 
Ertak nihoyatda t a ’sirli va jozibalidir. M uallif Qizil S hapkachani 
tabiiy va jonli h olda tasvirlashga katta e ’tib o r beradi. Ertak 
q a h ra m o n i bolalar k o ‘z o ‘ngida d u n y o d a tengi y o ‘q, ju d a
y o q im to y qizcha qiyofasida gavdalanadi. Bo‘rining yovuzligi, 
surbetligi, uning k a m p ir qiyofasiga kirib olishi ertak tinglovchi 
h a r bir b o lad a c h u q u r nafrat hislarini q o ‘zg‘aydi.
Boshqa ertaklarda b o ‘lgani kabi „Qizil S h a p k a c h a uda h am
voqea yaxshilik bilan tugashi bolalarning q uvonchiga q u v o n c h
q o ‘shadi.
Shari Perroning „H avorang soqol“ , „ B o b “ , „E shak terisi“ , 
,U yqudagi m alika“ kabi ertaklari xuddi „Qizil S h a p k a c h a “ 
kabi bolalarning sevimli asarlariga aylangan.