M a ’lum ki, o ‘zbek hajviy qissalari b a rm o q bilan sanarli edi.
„K alvak m a x s u m “ , „ToshpoMat taja ng“ , „Tirilgan m u r d a “ ,
„ S h u m b o l a “ d a n keyin b u j a n r d a
yangi a s a r la r deyarli
yaratilmadi. Keyingi yillarda Abdulla Qodiriy va G ‘afur G ‘ulom
a n 'a n a l a r i n i d a v o m e tt ir g a n X u d o y b e r d i T o ‘x ta b o y e v bu
„ b o ‘shliq“ ni t o ld iris h g a harakat qildi.
H a r q a n d a y adib bolalar u c h u n asar yozayotgan paytda,
albatta, o ‘z o ‘quvchisini k o ‘z oldida aniq t a s a w u r qiladi. „Olti
yoshli bolaga aytayotgan gapingiz o ‘n t o ‘rt yoshli o ‘smirga
aytiladigan g apdan, albatta, farq qilishi kerak“ , deb t a ’kidlaydi
X. T o ‘xtaboyev. Yozuvchining bolalar va o ‘smirlarga atab yozgan
asarlari qiziqarli, o ‘qimishli, jozibali b o ‘lishi sabablaridan biri
ham shu. Katta hayotiy tajriba va uzoq izlanish mevasi b o l g a n i
tufayli X udoyberdi T o ‘xtaboyevning bolalar hayotidan olingan
birinchi yum oristik sarguzasht qissasi „Sehrli q a lp o q c h a “ ni
kitobxonlar yaxshi kutib oldilar.
Yozuvchining yum orga moyilligi, kom ik iste’dodi
bu asarida
yana h a m c h u q u rr o q seziladi. Qissa qiziqarli sujet asosiga
qurilgan. Asardagi ba rc h a voqealar H oshim jon tilidan hikoya
qilinadi.
A dibning „Sariq devning o ‘lim i“ sarguzasht ro m a n i uch
qism d a n („(Y rto q polkovnik“ , „Sariq devni quvib“ , „Sariq
devning o ‘limi yoki olam guliston b o ‘lgani“ ) iborat. Bu rom a n
asosida h a m H o s h im jo n n in g sarguzashtlari yotadi. Kitobni
o ‘qib, uning yangi sarguzashtlaridan xabardor b o l a s i z , sehrli
q a lp o q c h a
yana m adadga keladi, ajoyib-g‘aroyib karom atlar
k o ‘rsatadi. U
H o s h i m j o n g a jid d iy m a s a la la rd a — o ‘g ‘ri,
m u tta h a m , tek in x o lrlarni fosh etishda y o rd am beradi.
Endilikda asar q a h ra m o n i a w a lg i o ‘yinqaroq H oshim jon
em as, balki m aktabni bitirib, ulg‘ayib, o q -q o ra n i tanib qolgan
yigitcha. Endi u o ‘z hayoti, taqdiri, jam iyatga foyda yetkaza-
digan o d a m b o ‘lish haqida o ‘ylaydi, biror kasb egallashni
xohlaydi. Boshda sartarosh b o ‘ladi. „Bilasiz-ku, bir ishga ahd
qilsam, uni oxiriga yetkaz m a g u n c h a q o ‘ym aydigan o d a tim bor.
J o n im n i qiynab bo Isa h am m aqsadim ga e ris h a m a n “ ,
deb shu
kasb orqali odam larga xizm at qilishga bel b o g ‘laydi. Keyin
militsiya m aktabida o ‘qib, militsionerlikka o ‘tadi. Kitobdagi
b a rc h a voqea va hodisalar, sarguzashtlar a n a shu n u q tad a n
boshlanadi, h a m m a g a p -s o ‘zlar shu kasb-kori bilan b o g ‘liq
holda dav o m etadi.
1 5 — B o l a l a r a d a b i y o t i
225
Y ozuvchining „ Q a so sk o m in g oltin boshi“ rom ani m ark a -
zida tarixiy shaxs, xalq qasoskori N a m o z taqdiri yotadi.
Aslida
m uallif N a m o z n in g hayotini batafsil yoritib berishni m aqsad
qilib olgan emas. Lekin adib о ‘г т - о ‘г т bilan uning hayotiga
d o ir m a ’lum otlarni berib boradi. U lar N a m o z n in g xarakterini
tushunib olishda kitobxonga yordam beradi.
N a m o z b a r j i h a t d a n y e tuk shaxs.
U h a q iq a t u c h u n
k u r a s h c h i , q a s o s k o r , q o ‘r q m a s , t a d b i r k o r , o c h i q k o ‘ngil
q a h ra m o n . Atrofiga o ‘zi kabi dovyurak yigitlarni t o ‘plab zulmga
qarshi kurash olib boradi.
Halolligi,
mardligi, adolatparvarligi u c h u n xalq N a m o z n i
yaxshi k o ‘radi va G o br o ‘g ‘liga qiyos qiladi: „ G o ‘r o ‘g ‘libek
N a m o z b o y qiyofasida paydo b o ‘lgan em ish. Afsun o lqisa,
k o ‘z d a n g ‘oyib boNib qolarm ish. U n d a n o ‘q o ‘tm a s em ish,
qilich c h o p m a s emish.
N a m o z n in g mardligi, jasorati xalq qalbida m an g u yashab
kelayotganligi „ Q a so sk o rn in g oltin b o s h i“ asarida o ‘zining
badiiy ifodasini topgan.
Xudoyberdi T o ‘xtaboyev qalam iga m ansub „Sir o c h ild i“ ,
„ A ka-uka O m o n b o y bilan D a vronboyning qishloqqa gaz olib
kelganlari haqida jajji qissa“ , „Besh bolali yigitcha", „Shirin
q o v u n l a r m a m l a k a t i d a yoki s e h r g a r l a r j a n g i “ , „ M u n g l i
ko ‘zlar“ , „ Janna ti o d a m la r “ kabi yirik asarlar o ‘zbek bolalar
adabiyotining katta y u t u g i hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
