Mallayev Og’abek 312-20 guruh o’quvchisi Dinshunoslik 1-topshiriq

4-topshiriq. Berilgan savollarga jadval asosida javob bering

t/r	Savollar	Yaxudiylik	Buddizm	Xristianlik
1	Vujudga kelishi	Miloddan avvalgi 1 ming yillik boshlarida Quddus (Falastin)da vujudga kelgan.	Bu din eng qadimgi dinlardan biri bo’lib mil. avv. 6-5 asrlarda Hindistonda vujudga kelgan. Buddizm inson tomonida asos solingan din bo’lib , uning asoschisi Budda hisoblanadi. Bu dinning kelib chiqishi : Buddani hayot falsafasi yoki hayot haqiqati nima ekan degan savollar qiynar edi . U bu savollarni toppish uchun savarga chiqadi . U bir changalzorga kelganda juda holdan toygandi. U haqiqatni shu yerdan topaman deb hayoliga keldi. Kutishning 49-kuni u o’z ichidan sen haqiqatni topding deya sado keldi va shu kunda Budda nurlangan deb hisoblanadi . U ortga qaytgach 5 ta rohib do’stlariga og’zaki ravishda o’z haqiqatlarini yetkazadi.	Xristianlik dini vujudga kelmasdan avval yaxudiylar insonlar haloskori,najotkori borligini bashorat qilishgan va kutishgan ya’ni Iso alayhissalomni. Iso alayhissalom o’limlardan avval o’zlarining 12 shogirtlariga og’zaki ravishda o’zlari bilgan bilimlarni o’rgatdilar , ammo boshqa yaxudiylar Iso alayhissalomni fitnachilikda ayblab osib o’ldirdi . Ular esa ustozlaring ta’limotini har birlari alohida alohida kitob shakliga keltirishdi . Manbalarga ko’ra xristianlik yaxudiylik muxitida vujudga kelganligi sababli yaxudiylikni xristianlikka o’z tasirini ko’rishimi mumkin.
2	Ta'limoti	Olamni yaratuvchi xudo Yaxvega eʼtiqod qilish, Yaxve va yaxudiylar oʻrtasidagi ahs (shartnoma)ga shak keltirmaslik, yahudiylar xudoning mumtoz bandalari ekaniga, Muso (Moisey) ning paygʻambarligiga va unga ilohiy kitob Tavrot yuborilganligiga, narigi dunyoga, mahdiy (messiya)ning kelishiga, oxirat kuni barchaning tirili-shiga, jannat va doʻzaxga, gunohkorlarning jazolanishi va savob ish qilganlarning ragʻbatlantirilishiga ishonish Yaxudiylikning asosiy ta’limotidir.	Buddaviylik ta’limoti uch qism ya’ni, axloq , mediatsiya va donolik qismlaridan iboratdir. 1)Axloq normalari – “Pancha shila ” (Buddaninf 5 nasihati). Bu norma o’znomi bilan ham etib turbdiki , bu dinga e’tiqod qiluvchilar o’zlarini qotillikdan, o’g’rilikdan, mastlikdan, yolg’ondan va gumrohlikdan saqlashlari kerak. 2) Mediatsiya(Fikrlash) – Insonni to’g’ri fikrlashga o’rgatish. 3) Donishmandlik – bu Buddaviylikning asosiy maqsadidir. Insonlar narsalar tabiatini to’g’ri tushunishi bilan bog’liqdir.	Xristianlikning asosiy g'oyasi - Isoning odamzodning xaloskori «messiya» ekanligi yahudiylikda mavjud bo'lib, oxiratga yaqin kelishi kutilayotgan xaloskor haqidagi ta'limotdan kelib chiqqandir.Keyinchalik bu ta'limot Xudoning mujassamlanishi yoki Isoning ikki mohiyati - odam mohiyati, xudo mohiyati haqida «gunohni yuvish», ya'ni Isoning o'zini ixtiyoriy tarzda qurbon qilishi haqiqatdagi ta'limot bilan mustahkamlanadi. Xristianlik muqaddas ruh ota-xudo, o'g'il-xudo va muqaddas ruh - uch yuzlik xudo to'g'risidagi ta'limot, jannat va do'zax, oxiratda go'yo dunyoning oxiriga borish, Isoningqaytishi haqida va boshqa aqiclalarni o'z ichiga oladi.
3	Payg‘ambari	Muso alayhissalom.	Siddxartxa , Gautama	Iso alayhissalom
4	Muqaddas manbalari	Tavrot va Talmud . Talmud ham o’z navbatida Quddus Talmudi va Bobil Talmudiga bo’linadi .	Tripitaka	Injil
5	Tarqalishi	Asosan, yahudiylar oʻrtasida tarqalgan eng qad. dinlardan biri.Yaxudiylikga eʼtiqod qiluvchilar 18 mln.ga yaqin, ularning uchdan bir qismi AQSH dadir.	Oldingi va hozirgi buddizm tarqalgan mamlakatklar : Xitoy,Koreya,Yaponiya,Tibet,Mongoliya,Amerika va Yevropa.	Xristianlik dini  Rim imperiyasining sharqiy qismida yashovchi yahudiylar oʻrtasida paydo boʻlgan,Xozirgi kunda Evropa , shimoliy va janubiy Amerika,Avstraliya qit’alarida hamda Afrikaning janubiy qismida va Osiyo qit’asinign sharqiy qismida tarqalgan.
6	Oqimlari	Mil. av. 2-asrdan milodning 2-asrigacha farisey, saddukey, yes-sey, qumronlar jamoasi kabi oqimlar vujudga kelgan. Ortodoksal I. bilan bu mazhablar oʻrtasida kurash borgan. Milodning 1—2-asrlarida ortodoksal I.ga muxolif boʻlgan ayrim oqimlar (yahudiy-xristian sektalari)ning borgan sayin Yaxudiylikdan yiroklashib borishi jarayenida xristian dini mustaqil din sifatida ajralib chiqqan.	Xinayana,Maxayana,Tsintu,Tantrizm,Tenday,Chan-Buddizm,Lamaizm	Xozirgi eng ko’p sonli 3 ta asosiy oqimi mavjud : Rim katoliklari, Pentecostallar,Provoslavlar.Rim imperiyasi xristianlikka kira boshladi va Rim lkatoliklari oqimi kelib chiqdi . Qolgan xristianlar xam ikkiga ajradi ya’ni Pentecostallar,Provoslavlar.
7	Diniy marosim va bayramlari	Yaxudiylik dinida xilma-xil ibodatlar, duolar, urf-odatlar, roʻza tutish, .xatna qilish, oziq-ovqat sohasidagi taqiklar, shanba kuni hech qanday ish bilan shugʻullanmaslik, diniy soliqlar va yigʻimlar kabi talablar juda qatʼiy qilib qoʻyilgan.	Buddizmda ertalabki va kechki ibodat, monaxlarga oziq-ovqat keltirish, tiyilish kuni, dunyoga kelish va balogʻat yeshini nishonlash, nikoh, yangi uyga koʻchish, ajdodlarni xotirlash va dafn marosimlari mavjud.	Xristian dini marosimlari misteriyalar (qad. dinlarning maxfiy marosimlari) taʼsirida shakllangan va asosan Iso Masiq shaxsi bilan bogʻliq. Xristianlikdagi pravoslav va katoliklar yetti sirli marosim — choʻqintirish, non va vino totish, xushboʻy moy surish, badanni yogʻlash, nikoh, tavbatazarru va kashishlik (rohiblikka qabul qilish)ni tan oladilar. Protestantlar esa faqat choʻqintirish, non va vino totish marosimini eʼtirof qiladilar.