Byudjet tashkilotlari aktivlarining hisob-kitobini yuritadi
Moliyaviy hisobotlarni tayyorlaydi
Byudjet tushumlarini boshqaradi
Xarajatlarni moliyalashtirishga G’aznachilik ruxsatnomalarini beradi
Naqd pullarni boshqaradi
To’lovlarni boshqaradi
Byudjet tashkilotlari aktivlarining hisob-kitobini yuritadi
Moliyaviy hisobotlarni tayyorlaydi
G’aznachilik
bo’limlari 2.1-rasm. G’aznachilik organlarining faoliyat turlari7
7G.Qosimova. G’aznachilik faoliyatini tashkil qilish.T.: Iqtisod-moliya. 2005. 47-bet.
G’aznachilik O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan berilgan vakolatlar doirasida g’aznachilikning yagona hisobraqami va uning subschyotlarini boshqarishni amalga oshiradi. G’aznachilikning vakolat berilgan lavozimdagi shaxslaridan boshqa hech bir huquqiy shaxs yoki jismoniy shaxs g’aznachilikning yagona hisobraqami mablag’laridan pul o’tkazish uchun bankka to’lov topshiriqnomasini berish huquqiga ega emas.
G’aznachilikning yagona hisobraqami O’zbekiston Respublikasining Markaziy Bankida ochiladi. O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining hududiy boshqarmalarida g’aznachilikning yagona hisobraqamining subschyotlari ochiladi. Respublika mintaqalarida davlat xarajatlarini o’z vaqtida moliyalashtirishni ta’minlash maqsadida G’aznachilikning topshirig’i bilan Markaziy Bank tomonidan butun ish kuni mobaynida subschyotlarga va subschyotlaridan pul mablag’larini o’tkazish tashkil etiladi. Mablag’ o’tkazish va davlatning pul mablag’larini xarajat qilish uchun faqat Moliya Vazirligi ruxsati bilan bank schyotlarini ochish mumkin. Bu huquq Davlat G’aznachisiga Moliya Vazirligining buyrug’i bilan yuklatilgan.
O’zbekiston Respublikasining Markaziy Banki va G’aznachilik o’rtasidagi o’zaro munosabatlarga taalluqli masalalar ular o’rtasida tuzilgan shartnoma asosida tartibga solinadi. G’aznachilik yilda kamida bir marta ushbu shartnomalarning tahlilini o’tkazishi shart, agar G’aznachilik fikri bo’yicha shartnomalarni ko’rib chiqish talab etilsa, ikkala tomon talablarini qondirish maqsadida shartnomalarni qayta tuzish tadbirlari ko’riladi.
Davlat byudjetini kassali ijrosini amalga oshirish jarayonida G’aznachilik tijorat banklari bilan ham shartnoma tuzadi. Bu banklarning ro’yxati O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tavsiyasidan keyin aniqlanadi. O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki va tijorat banklari G’aznachilik talabi bilan quyidagi ma’lumotlarni berishga majbur:
byudjet tashkilotlarining bankda ochilgan shaxsiy schyotlari, unda
mablag’lar aylanishi va qoldig’i to’g’risida ma’lumot;
G’aznachilik so’ragan aniq byudjet tashkilotining yoki uning tavsiyasi bilan ochilgan bank hisobraqamidagi mablag’lari to’g’risida ma’lumot.
Davlat byudjetining ijrosi to’g’risidagi hisobot G’aznachilik tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga taqdim etiladi. Davlat byudjeti g’azna ijrosining buxgalteriya hisobi G’aznachilik tomonidan, shuningdek, davlat soliq va bojxona xizmati organlari, byudjet tashkilotlari hamda davlat maqsadli jamg’armalarini taqsimlovchi organlar tomonidan davlat byudjeti g’azna ijrosining buxgalteriya hisobi hisobraqamlarning yagona rejasi va byudjet tasnifi asosida tashkil etiladi hamda amalga oshiriladi. Davlat byudjeti g’azna ijrosining buxgalteriya hisobi hisobraqamlarining yagona rejasi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi.
G’aznachilik yuridik va jismoniy shaxslarga ular tomonidan ortiqcha to’langan soliqlar, yig’imlar va boshqa majburiy to’lovlar summalari, qonun xujjatlarida belgilangan tartibda yagona g’azna hisobraqamidan yoki G’aznachilikning boshqa bank hisobraqamlaridan qaytarilishini amalga oshiradi.
G’aznachilik belgilangan byudjet tasnifiga muvofiq, barcha davlat tushumlarini alohida va aniq ro’yxatini amalga oshiradi, qonun asosida g’aznachilikning yagona hisobraqamidan barcha to’lovlarni amalga oshirishga G’aznachilik javobgar hisoblanadi. Davlat moliyasini isloh qilish, davlat byudjetining g’azna ijrosini joriy etish, byudjet mablag’larini boshqarish va ularning shakllanishi va ishlatilishini nazorat qilish jarayonlari mukammallashib, takomillashib bormoqda. Bu jarayonlarni amalga oshirishda navbatdagi qadam bo’lib O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat byudjetining g’azna ijrosi tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 28.02.2007 y. PQ-594-son Qarorining qabul qilinishi bo’ldi.
Davlat byudjetining g’azna ijrosini tatbiq etish hisobiga byudjet tizimini yanada isloh qilish, zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda byudjet mablag’larining maqsadli sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish, barcha darajalardagi byudjet daromadlari va xarajatlarini boshqarish samaradorligini oshirish maqsadida yuqorida nomi qayd etilgan Prezident
Qarorining ijro etilishi doirasida Moliya vazirligi huzuridagi “Davlat byudjetining g’azna ijrosini tatbiq etish va uslubiyoti” boshqarmasi hamda mahalliy moliya organlarining g’aznachilik bo’linmalari negizida O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G’aznachiligi va uning hududiy bo’linmalari tashkil etildi.
Moliya vazirligi huzuridagi G’aznachilik zimmasiga quyidagi asosiy vazifalar yuklatildi :
davlat byudjetining kassa ijrosi, jumladan, tushadigan daromadlarni turli darajadagi byudjetlar o’rtasida taqsimlash, byudjetdan mablag’ oluvchilarning xarajatlar smetalari ijrosi va davlat byudjeti ijrosi to’g’risida hisobot tuzish;
davlat byudjeti mablag’larini yagona g’aznachilik hisob raqami, shuningdek tegishli byudjetlar daromadlari va xarajatlari o’rtasidagi kassa uzilishlarining oldini olishni ta’minlaydigan hududiy g’aznachilik hisob raqamlarini joriy etish orqali boshqarish;
byudjet tashkilotlarining tovar(ish, xizmat)lar etkazib beruvchilar bilan shartnomalarini, shuningdek davlat byudjeti mablag’lari hisobidan kapital qurilish bo’yicha buyurtmachilarning shartnomalari xarajatlar smetasida ko’rsatilgan summalar va maqsadlarga qat’iy muvofiq ravishda tuzilishi ustidan qattiq nazorat o’rnatish asosida mazkur shartnomalarni majburiy ro’yxatdan o’tkazish tartibini joriy etish orqali byudjet tashkilotlarining maqsadga nomuvofiq, asossiz xarajatlarining oldini olish;
byudjet tashkilotlarini, shu jumladan, mudofaa va xavfsizlik tuzilmalarini moliyalashga yo’naltiriladigan byudjet mablag’laridan foydalanishni maqbullashtirish ustidan monitoringni amalga oshirish, bunda ular tomonidan tuzilayotgan shartnomalarning sifati ta’minlanishini, ularning maqsadga muvofiqligi va narx-navo echimini nazarda tutish hamda vositachilik xizmatlaridan voz kechish;
xarajatlar smetasi va ro’yxatga olingan shartnomalarda nazarda tutilgan qat’iy summalar doirasida tovar(ish, xizmat)lar etkazib beruvchilarning bevosita hisob raqamlariga byudjet mablag’lari oluvchilar nomidan va ularning topshirig’i
bo’yicha to’lovlarni amalga oshirish orqali to’lov intizomiga so’zsiz rioya etilishi ustidan ta’sirchan nazoratni ta’minlash;
davlat byudjeti g’azna ijrosining buxgalterlik hisobi va hisobotini yuritish, davlat byudjeti ijrosi haqida axborot yig’ish, qayta ishlash va tahlil qilish, shuningdek O’zbekiston Respublikasining davlat ichki va tashqi qarzlariga xizmat ko’rsatish, O’zbekiston Respublikasi kafolatlarini ijro etish.
Bugungi kundagi G’aznachilik va uning hududiy bo’linmalarining tashkiliy tuzilishi 2.2-rasmda ko’rsatilgan bo’lib, O’zbekiston Respublikasi moliya vaziriga zarur hollarda G’aznachilikning markaziy apparati va uning bo’linmalari tuzilmasiga moliya organlari boshqaruv xodimlarining belgilangan soni doirasida o’zgartishlar kiritish huquqi berilgan.
