Малака тоифа йўналиши: Бошланғич таълим фани ўқитувчилари Тингловчилар контингенти

Ранг ёрқинлиги
деганда унинг оч-тўқлик даражаси тушунилади. 
Масалан пушти ёрқин ёки оч, қизил эса унга қараганда ёрқин эмас яъни тўқ. 
Ранг туси
деганда эса асосан унинг тозалиги, соф холдаги ранги 
тушунилади. У икки хил маънода ишлатилади. Масалан қизил, сариқ, 
зангори, яшил в.б. рангларни тус жиҳатидан бир-биридан ажралишини 
билдиради. Иккинчи маъносида бир рангнинг турлича кўринишлари ҳам ранг 
туси ҳисобланади. Масалан қирмизи, шафақ, лоларуй каби ранглар кизил 
рангнинг туслари ҳисобланадилар. 
Тўйинган рангларга
соф холдаги хроматик ранглар киради. 
Тўйинмаган ранглар таркибида оқ ранг ёки кулранг кўпроқ бўлади. 

---

28 
Ҳар кандай предметнинг ҳажми, шакли, материали ва уларнинг 
жойлашувини биз фақат ёруғ-соя жиҳатдангина эмас, ранг жиҳатдан ҳам 
идрок этамиз. Ҳажм ва материални идрок этиш предметлар юзасидан 
жойлашган ёруғ-соя ва рангларга боғлиқ бўлади. Биринчи ва иккинчи 
пландаги предметларнинг ранглари бир-биридан ўз тўйинганликлари билан 
кескин фарқ қиладилар. Шунинг учун ҳам биз нарсалар шаклининг табиий 
эмас, перспектив кўринишини тасвирлаганимиздек предметлар рангларини 
ҳам табиий эмас, перспективада кўринаётганидек шартли тасвирлашимиз 
керак бўлади. 
Кузатувчига нисбатан турли хил узоқликда жойлашган ва бир хил яшил 
рангга эга бўлган дарахтлар турли тусда, ўрмон эса узоқдан деярли оч 
кўкимтир кулранг кўринади. Чунки кузатувчидан объектгача бўлган 
масофадаги хаво қатлами маълум зичликга эга бўлганлиги сабабли ранг 
нурларини маълум микдорда ушлаб қолади. Натижада предметларнинг 
кўринаётган ранглари ўз тўйинганлигини йуқотади. Бундай холни 
У.Тансиқбоевнинг " Тоғ йўли'' номли асарида яққол кўриш мумкин. 
Кузатувчи билан объект ўртасидаги масофанинг узоқ яқинлиги фақат 
рангларнинг тусларигина эмас, балки уларнинг ёрқинлигини ҳам 
ўзгартиради. Узокда жойлашган нарсалар кўпроқ хаво ранг тусда 
кўринадилар. Чунки, осмондаги зангори ва хаворанг нурлар фазога тарқалиб, 
унга хаво ранг тус беради. Атмосферадаги намлик ва чанг заррачаларининг 
сони ва ўлчовига қараб ёруғликнинг тарқалиш даражаси, ҳарактери ўзгаради. 
Агар хаво намлик билан тўйинган бўлса, йирик заррачалар ёруғликни кўп 
тарқатади ва у кўпроқ оқиш кўринадн.