Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi

13-rasm. Ikkilanuvchi tasvirlar: a — Rubin vazasi; b — rasmda nimalarni ko‘rayapsiz? (Psixolog Djozef Yastrov chizgan rasmlar).


a





121





Idrok darajalari. Idrokning o‘tmish tajribaga bog‘liqligi appersepsiya (lotincha ap — taalluqli, perceptio — idrok de- makdir) deb ataladi. Turli kasb kishilari bitta narsaning o‘zini turlicha idrok qiladilar. Gulni ko‘zdan kechirayotgan rassom guldagi ranglarning uyg‘unligiga e’tibor bersa, botanik qaysi sinfga mansubligi nuqtayi nazaridan qaraydi, agronom yem- xashak turi sifatida qaraydi va hokazo. Bizning ongli idrok eti- shimiz persepsiya deyiladi. Narsalarni noto‘g‘ri, buzib idrok qilish illuziya deb ataladi. Bu singari rasmlarni ko‘zdan ke- chirishda xatoga yo‘l qo‘yadilar, chunki bu illuziyalar sezgi- larimiz va idrokimizning xususiyatlariga bog‘liqdir. Ayrim il- luziyalarning nomlarini aytib o‘tamiz:

1. 
   ochiq (yorqin) va bo‘g‘iq rang illuziyasi;
   
2. 
   kontrastlik illuziyasi;
   
3. 
   butun xususiyatlarning bo‘laklarga ko‘chishi illuziyasi;
   
4. 
   narsalar tepa qismining kattalashib ko‘rinishi illuziyasi;
   
5. 
   chiziqlar yo‘nalishining o‘zgarishi illuziyasi;
   
6. 
   perspektiva illuziyasi.
   

>—< —I ггп ПТП Ш1И