Maktabgacha tarbiya maxsus metodikasi

0 ‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar
/. 
Maxsus bolalar bochasida bolalami so ‘zlashuv nutqiga o ‘rgatishda
qanday vazifaiar hal qUinadi?
2. Maxsus bolalar bog‘chasida suhbat va ularni tashkil qilish haqida
aytib bering.
3. S o ‘zlashuv nutqiga o ‘rgatishda qanday didaktik o ‘yinlardan
foydalanUadi?
4. Dastuming «Nutq stirish» blimida aqli zaif bolalami s o ‘zlab
berishga o ‘rgatish bo “yicha qanday talablar qo yilgan ?
5. Maxsus bolalar bog‘chasida hikoya qilishning qanday turlari ustida
ishlanadi?
6. Maxsus bolalar bog‘chasida hikoya qilishga o ‘rgatish usullarini aytib
bering.
1.6. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarni badiiy adabiyot
bilan tanishtirish
Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar bilan ishlashda badiiy adabiyot 
asarlari katta o ‘rin egallaydi. Bolalar xalq ertaklari, hikoyalar, she’rlarni 
eshitishni yaxshi ko‘radilar. Bolalar adabiyoti aw alo o ‘zining qiziqarli 
mazmuni, badiiy obrazlarning go‘zalligi, tilining ifodaliligi, she’riy 
so‘zlarining musiqaviyliligi bilan quvonch baxsh etadi. Ayni vaqtda u 
bolalarga tarbiyaviy ta ’sir ham ko‘rsatadi.
Badiiy adabiyotning qiymati bolaning har jihatdan o ‘sishiga ta ’sir 
ko‘rsatishidir.
Defektolog bolada emotsional sezgirlik bolalar adabiyoti asarlarining

---

mazmunini va obrazlarini tushunish ko‘nikmasini tarkib toptiradi.
Bolalarga o ‘qib beriladigan asarlardan eng boy m anba b olalar 
adabiyotidir. 0 ‘zbek yozuvchi va shoirlari bolalar uchun juda ko‘p 
ajoyib asarlar yaratganlar. Bu G ‘.G ‘ulom , M irm uhsin, LM uslim , 
P.M o‘min, Sh.Sa’dulla, N.Orifjonov, Q.Hikmat, Q .M uham m adiy va 
boshqalarning asarlaridir.
Maktabgacha yoshdagi bolalaiga bag‘ishlangan adabiyotlar ro‘yxatidan 
rus yozuvchilari va shoirlari: B. Jitkov, V. Mayakovskiy, A.Kononov,
S.Mixalkov, A.Gaydar, K.Chukovskiy va boshqalarning taijima asarlari 
keng o ‘rin olgan. Bu ryxatga chet el yozuvchilarining asarlari ham — 
Sh. Perro, Andersen va boshqalaming ertaklari ham kiradi. Ushbu 
asarlardan maxsus maktabgacha tarbiya muassasalarida aqli zaif bolalami 
badiiy adabiyotlar bilan tanishtirish jarayonida foydalaniladi.
Defektolog turli yosh guruhlarida aqli zaif bolalarni badiiy adabiyot 
asarlari bilan tanishtirib boradi. Asar bilan tanishtirishda defektologning 
asosiy vazifasi aqli z aif bolalarni asarlar m azm unini o ‘zlashtirib 
olishlariga, ulami to ‘g ‘ri tushunishlariga erishishdan iborat. Aqli zaif 
bolalarda badiiy asarni idrok qilish k o ‘nikm asini tarkib to p tirish
muhimdir. Aqli zaif bolalar idrokining o ‘ziga xos xususiyati berilayotgan 
materiallami idrok qilish uchun uzoq vaqt talab etUishi, asosiy narsalami, 
m uhim belgilar va alom atlam i ajratishda qiynalish, yaxlitlikdagi qismlar 
orasidagi ichki bog‘lanishni tushunmasligi bilan belgilanadi. Shuning 
uchun defektolog badiiy asarlar tanlaganda aqli zaif bolalar idrokining 
o ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olish muhimdir.
Bolalarda birgalashib eshitish m alakalarini, uyushqoqlik b ilan
savollaiga javob berish va o ‘qib berilgan asar haqida savollar berish, 
illustratsiyani diqqat bilan ko‘zdan kechirish, kitobga yaxshi munosabatda 
bo ‘lish knikmalarini tarbiyalash lozim.
B olalarga a talg an a sa rla r b o lag a tu s h u n a rli, u la rn in g aq liy
imkoniyatlariga mos bo‘lishi kerak. Badiiy asarlami kitobdan o ‘qib berish 
yoki kitobsiz hikoya qilib berishi mumkin.
Xalq og‘zaki ijodi asarlarini bolalarga o ‘qib bermasdan, hikoya qilib 
berilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. She’rlam i yoddan o ‘qish tavsiya 
etiladi. Bolalar bilan sh e’r yodlashda pedagog o ‘z oldiga quyidagi 
vazifalarni qo‘yadi: sh e’rga nisbatan qiziqish va uni bilish istagini 
uyg‘otish, she’r m azm unini, ayrim qiyin so‘zlami tushunib olishga 
yordam berish; esda saqlab qolishga erishish, she’m i ifodali o ‘qishga 
o ‘rgatish.

---

Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar uchun she’rlar tanlashda 
uning hajmiga e ’tibor berish lozim. Pedagog hikoyalami kitobdan o ‘qib 
beradi. Shunda bolalar kitobni sevishga, qadrlashga o ‘rganadilar.
Badiiy asarni yaxlit idrok qilish maqsadida uning mazmuni bo‘yicha 
suhbat tashkil qilinadi, bolalarning o ‘qigan asarga m unosabatini, 
hodisalar bayonining izchilligi va ularning o ‘zaro aloqalarini aniqlash, 
shuningdek, bolalar e ’tiborini asarning jozibadorligiga, obrazliligiga, 
uning tuzilish xususiyatlariga qaratish imkonini beradigan savollar 
beriladi.
Dastur mazmunidan pedagog kitobdan foydalanishning ta ’lim va 
tarbiyaviy maqsadlarini belgilab oladi, bolalarni qandayligi so‘zlarbilan 
tanishtirishini belgilaydi.