232
ЁШ БОЛАЛАРНИНГ СПОРТГА БЎЛГАН ҚИЗИҚИШИНИ ОШИРИШДА «ГИМНАСТИКА»
МАШҚЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ
РАХМОНОВ Р.Р., БухДУ
Ҳозирги даврга келиб спорт ва жисмоний тарбия ѐшлар ҳаѐтининг ажралмас қисмига айланиб
бормоқда. Чунончи, Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон болалар спортини
ривожлантириш жамғармасини тузиш тўғрисида»ги фармонида: «Болаларни жисмоний ва маънавий
тарбиялашнинг замонавий шакли ва услубларини, жинси ва ѐшига қараб болаларга спорт кўникмаларини
сингдириш, спорт соҳасида иқтидорли болаларни ихтисослаштирилган спорт мактаблари ва марказларидаги
машғулотларга танлаб олишнинг илмий асосланган тизимларини ишлаб чиқишни ташкил этиш ҳамда уларни
тадбиқ қилишга кўмаклашиш» лозимлигини алоҳида қайт этиб ўтилганлигини кўрамиз. Ҳаким Арастунинг
«Ажойиб жисмоний фазилатларга эга бўлган йигитлар – соғлом, бўйдор, спорт машғулотларида чаққон, ѐшлар
ҳар қандай давлатнинг бойлигидир». (Арасту ҳаким) деган хурмаъно фикрли сўзлари ҳозирги кун ѐшлари учун
айтилгандек.
Шундай экан Ўзбекистонда болалар спортини ривожлантириш масаласига эътибор берилиши бежиз
эмас.
Ўзбекистон ҳалқи ўзининг ривожланиш даврида турли тўсқинлик ва қийинчиликларни ўтказиш
жараѐнида жисмоний тарбия ва спорт машқлари билан шуғулланишга кам эътибор беришган. Чунки, ҳалқимиз
мунтазам равишда меҳнаткашлик, деҳқончилик билан шуғулланиши натижасида, спорт турлари билан
шуғулланишга кам эътибор беришган. Лекин шундай бўлсада, меҳнат қилиш жараѐнида,
гимнастика
машқларига монанд яъни мос бўлган ҳаракатларни ѐки амалларни қўшиб бажариб боришгани, бунинг
натижасида гимнастика машқлари тана ҳаракатлари орқали бажариб боргани сир эмас.
Бу масалага бошқача ѐндашиб қараганимизда, гимнастика машқларининг мунтазам равишда жисмоний
маданият дарсларининг ажралмас қисми эканлигини биламиз. Спорт турларининг барчасида гимнастика машқ
элементлари бирга бажарилиб боришини ва шу орқали юксак натижалар кўрсатилаѐтгани маълум.
Спорт ўйинлари – енгил атлетика, кураш, шарқона якка кураш, от спорти, бокс, туризм ва бошқа
спорт
турларидаги жисмоний сифатларни чаққонлик, эпчиллик, эгилувчанлик, кучлиликни
тарбиялашда асосий
ѐрдамчи восита сифатида гимнастика машқларидан фойдаланиш натижасида болалар ўртасида спорт турларини
ривожлантиришдаги аҳамияти беқиѐс эканини кўрамиз.
Болалар спорти деганда мактабдаги ўқув муассасалари, умумтаълим мактаби, академик лицей, касб-
ҳунар коллежларида таълим-тарбия олаѐтган ѐш ўғил-қизларнинг спорти тушинилади. Уч босқичли спорт
мусобақалари, худди шу ѐш ўқувчиларнинг спорт билан шуғулланиши ва спорт кўникмаларини тақсимлаш,
ривожлантириши учун яратилгандек. Ёшларни болалар боғчасиданоқ спортга бўлган эътиборини, меҳр-
муҳаббатини, қизиқишини айнан 4-6 ѐшданоқ бошлаб ташкил этиш зарур.
Ўсиб келаѐтган ѐш авлод ихтиѐрий ва ихтиѐрсиз (беихтиѐрсиз) равишда турли-туман гимнастика
машқларига яқин монант бўлган тортилиш тўсиқлароша сакраш, улоқтириш, баландликдан сакраш ва ҳар хил
ҳаракатли ўйин машқларини бажарадилар.
Жойлардаги умумтаълим мактабларининг жисмоний тарбия мутахассислари ўқитувчилар томонидан
болалар ўртасида оммавий спорт турларининг асоси бўлган гимнастика машқларига берилаѐтган эътибор
даражаси (суст) паст эканлигини кўрамиз.
Фикрларимизнинг яна бир муҳим
томони шундаки, болалар бизнинг келажагимиз, шунинг учун
уларнинг соғлом бўлиб ўсиб-ўлғайишлари учун фидоийлик қилишимиз зарур. Ёшларни албатта
гимнастиканинг машқлари орқали, нафақат спорт турларига қизиқтириш балки, гимнастика спорт турининг ўзи
билан шуғулланишларини ташкил этиб, уларнинг ҳаѐтида ҳам соғлом турмуш
тарзини шакиллантириш
масаласига мутасаддилар (ўқитувчи, тарбиячи, мураббий)нинг эътиборини қаратиш лозим деб биламиз. Бунинг
учун ѐш болалар ўртасида спортга бўлган қизиқишни ошириш мақсадида қўйидаги фикрларни баѐн
этмоқчимиз:
1. Бошланғич синф ўқувчилари ўртасида дарсгача, катта танаффусда гимнастика машқлари асосида
бадан тарбия машғулотларини таркиб топтириш;
2. Болалар ўртасида гимнастика машқларига бўлган қизиқишни оммавийлигини ошириш яъни
мусобақа, савол-жавоб, эстафеталар орқали;
3. Гимнастика машқлари орқали ўқувчиларни спорт турларига бўлган қобилиятларини аниқлаб, спорт
тугаракларига жалб қилиш;
4.
Умумтаълим мактабларидаги, академик лицей ва касб-ҳунар коллежлари ҳамда олий ўқув
юртларидаги гимнастика дарс машғулотлари самарадорлигини оширишга эришиш йўллари излаб топиш;
5. Гимнастика спорт туридан ўқув йилида 2-3 маротаба кўпкураш мусобақаларини ташкил этишни
уюштириш;
6. Ўқув юртларида гимнастика машқлари учун машқ номларини билдирувчи атамалар манбасини
яратиб, ўқувчи-ѐшларга етказиш;
Юқоридаги билдирилган барча фикрларни ўқув муассаса, ўқув юртларида фаолият кўрсатаѐтган
жисмоний маданият мутахассислари томонидан амалга оширилса гимнастика машқларига ва бошқа спорт
турларига бўлган қизиқишга жалб қилиб ҳисса қўшган бўлардик.
