О‘zbek tilida
|
Rus tilida
|
Ingliz tilida
|
Izoh
|
abilitatsiya
|
abilitatsiya
|
habilitation
|
bola yoki katta kishida rivojlanishdan keskin ravishda orqada qolgan yoki mavjud bо‘lmagan ruhiy va jismoniy funksiyalarni, kо‘nikmalarni rivojlantirish hamda shakllantirish
|
Psixodiagnostika-
|
Psixo-diagnostika
|
psychodiagnostics
|
shaxs va psixika rivojlanishining potensial xususiyatlarini aniqlashga qaratilgan muolaja.
|
individual ta’lim rejasi
|
Indivi-dualniy plan obrazovaniya
|
individual educational plan
|
individual ta’lim dasturi bolaning imkoniyati va ehtiyojlarini hisobga olgan holda mutaxassislar komandasi bilan ishlab chiqiladi (umumta’lim maktab pedagoglari, maxsus, ijtimoiy ishchi, psixolog, ota-onalar) ITRning asosiy maqsadi bola rivojlanishi va ta’lim olishi uchun optimal sharoitlarni yaratishdir. ITRning mazmuni boshqa bolalar о‘tayotgan dasturdan ozgina farq qilishi mumkin, lekin boshqa bolalar о‘rganayotgan predmetlar asosida ishlab chiqiladi. ITR aniq maqsad va vazifalar, muddati, qо‘llaniladigan usullar va baholash tizimiga ega. Bola umumta’lim standartlari asosida dasturlarni о‘zlashtira olmagan holatda unga ma’lumotnoma yoki maxsus shakldagi guvohnoma beriladi.
|
korrek-siya
|
korreksiya
|
correction
|
bolalar rivojlanishidagi nuqsonlarni yumshatish, bartaraf etish
|
Anamnez
|
Anamnez
|
anamnesis
|
shaxsni rivojlanishi va kasalliklari hamda tibbiy kо‘rikdan о‘tganligi haqidagi ma’lumotlar yig‘indisi nisbiy miqdor va tarkibiy sifati; muayyan organizmlarning tarqalganligi. Irsiy belgilarni о‘rganish va aniqlash inson genetikasi, jonivorlar hamda о‘simliklar genetikasi uchun ham muhim ahamiyatga ega. Xozirgi vaqtda genofondni saqlash muammosi dunyoning kо‘pgina mamlakatlari uchun dolzarb muammoga aylangan.
|
reabilitatsiya
|
reabilitatsiya
|
rehavilitation
|
bemorlik, baxtsiz hodisa yoki boshqa sabablar oqibatida yо‘qotilgan ruhiy yoki jismoniy funksiyalar, kо‘nikmalarni tiklash..
|
ilk aralashuv
|
raneye vmeshatelstovo
|
early intervention
|
nogironlik bilan bola tug‘ilganidan sо‘ng bola va uning oilasiga darhol yoki vaqtli kompleks, ya’ni psixologik, pedagogik, ijtimoiy yordam kо‘rsatish. Turli mutaxassislar komandasi tomonidan bolaga rivojlanishdan orqada qolganida yoki boshqa muammolari bо‘lganida ularni bartaraf etish yoki eng kam darajaga tushirish uchun yordam kо‘rsatiladi (pedagog, maxsus pedagog, logoped, ijtimoiy ishchi, psixolog, jismoniy terapevt, ota-ona va boshqalar)..
|
Yosh guruhi
|
Mlad-shaya gruppa
|
Primary group
|
Yosh belgisiga kо‘ra birlashtiriladigan kishilarning biron bir shartli katta guruhi. Yoshni davrlashtirishga muvofiq MTMda bolalarning yoshiga kо‘ra ana’naviy ajratiladigan guruhlar: yasli yoshdagi bolalar guruhi, birinchi kichik yoshdagi bolalar guruhi, ikkinchi kichik yoshdagi bolalar guruhi, katta bolalar guruhi va maktabga tayyorlov guruhi.
|
Inklyu-ziv ta’lim
|
Inklyu-zivnoye obrazovaniye
|
Inclusive education
|
Bolalarni bir biridan ajratuvchi tо‘siqlarni bartaraf etishga, ularning yoshi, jinsi, diniy va ijtimoiy kelib chiqishi, jismoniy va aqliy rivojlanishdan orqada qolishi va iqtisodiy ta’minlanganlik darajasidan qat’iy nazar, umumta’lim jarayoniga tо‘liq uyg‘unlashtirishga qaratilgan davlat siyosati.
|
Nover-bal mulo-qot
|
Never-balnoyeob-sheniye
|
noverbal muloqot
|
tana holati, ishoralar, yuz ifodasi, ovozi ohangi, kо‘z aloqasi, munosabatlardagi masofa, atrof omillari va sharoitlari, aniqlik, ishonchlilik kabilarni о‘z ichiga oluvchi nutqsiz muloqot. Noverbal muloqot sezgi, emotsiya va munosabatlarni yetkazadi. U verbal muloqotdan kо‘ra kо‘proq natija berishi mumkin va kо‘pincha mijoz nimalarni his qilayotganligini yaxshiroq kо‘rsatib beradi.
|
Maktabgacha bolalik
|
Detskiy doshkol-niy period
|
Pre-school period
|
Bolaning tug‘ilganidan to maktabga borguncha bо‘lgan rivojlanish davri; bola organizmining jadal voyaga yetishi va ruhiyatining shakllanishi bilan belgilanadi.
|
Maktabgacha yosh
|
Dosh-kol-niy vozrast
|
Preschool age
|
Bolaning ruhiy rivojlanish bosqichi. Bola rivojlanishining hozirgi zamon milliy davrlashtirilishi bо‘yicha 3 yoshdan 7 yoshgacha bо‘lgan davri.
|
Maktab-gacha yoshdagi
bola kompe-tent-ligi
|
Kompe-tensiya
rebenka doshko-lnogo vozra-sta
|
Competency of a pre-school age child
|
Maktabgacha yoshdagi bola shaxsining asosiy xarakteristikasi. Kommunikativ, ijtimoiy, intellektual kompetentlikni hamda jismoniy rivojlanish borasidagi kompetentlikni о‘z ichiga oladi. Kommunikativ kompetentlik bolaning о‘z istaklari, niyatlarini nutqiy va nutqiy bо‘lmagan (imo-ishora, mimik va pantomimik) vositalar yordamida erkin ifoda etishida namoyon bо‘ladi.
|
Maktabgacha ta’lim muassasa-lari
|
Dosh-kol-
niye obrazo-vatel-niye uchrej-deniya
|
Preschool educational establishments
|
Turli yо‘nalishdagi maktabgacha ta’lim dasturlarini amalga oshiradigan ta’lim muassasasi. Ularda 3 yoshdan 7 yoshgacha bо‘lgan bolalarning tarbiyasi, ta’limi, parvarishi va sog‘lomlashtirilishi ta’minlanadi.
Yо‘nalishiga kо‘ra maktabgacha ta’lim muassasasi quyidagi turlarga bо‘linadi: umumiy tipdagi MTM, tarbiyalanuvchilarning jismoniy va ruhiy rivojlanishida nuqsonlari mavjud bolalar uchun mо‘ljallangan maxsus MTMlar va surunkali kasalliklar bilan og‘rigan bolalar uchun sanatoriya tipdagi MTMlar.
|
Kompensatsiya
|
Kompen-satsiya
|
Compensation
|
ta’lim- tarbiya jarayonida sog‘lom sezgi a’zolariga tayanish yoki qisman buzilgan funksiyalarni qayta qurish orqali meyordan chiqqan analizator о‘rnini tо‘ldirish.
|
Infantilizm
|
Infantilizm
|
infantilism
|
kattalarda bolalar va о‘smirlarga xos bо‘lgan psixik xususiyatlar va xulq-atvorning saqlanib qolishi
|
Intel-lekt
|
Intel-lekt
|
intelligence
intelligence
|
insonning umuman bilish faoliyati; fikrlash qobilyati, tafakkuri, aqli.
|
nutq
|
rech
|
speech
|
Insonlarning aloqa vositasi
|
Meto-dika
|
Meto-dika
|
technique
|
biror ishni maqsadga muvofiq о‘tkazish yо‘llari, metodlari majmuasi.
|
Fonematik idrok
|
Fonematiche-skoye vospriyatiye
|
Phonemic perception
|
Nutq tovushlarini idrok etish
|
Impressiv nutq
|
Imressivnaya rech
|
Higher education
|
Ichki nutq, nutqni tushunish
|
Tarbiyalanuvchilar
|
Vospi-tanniki
|
Pupil
|
Maktabgacha tarbiya muassasalariga boradigan bolalar; mehribonlik uylari, ixtisoslashtirilgan maktab internatlarda tarbiyalanuvchi bolalar va о‘smirlar maktabdan tashqari muassasalarda shug‘ullanadigan bolalar.
|
Tarbiyachi
|
Vospitatel
|
Educator, teacher
|
Tarbiyani amalga oshiradigan , о‘zga kishi shaxsining hayot tarzi va rivojlanishi uchun mas’uliyatni о‘z zimmasiga olgan shaxs.
|
Ekspressiv nutq
|
Ekspressivnaya rech
|
Expressive speech
|
Tashki nutq, faol nutq
|
Ta’lim sifati
|
Kachestvo obrazovaniya
|
Quality of education
|
Ta’lim jarayoni va uning natijalarini tavsiflaydigan kategoriya, ta’lim jarayoni qanday bо‘lishi kerak, qanday maqsadlarga xizmat qilishi kerakligi tо‘g‘risida jamiyatda tarqalgan tasavvurlarga qanchalik mosligini belgilaydi. Ta’lim sifati ta’lim oluvchilarning bilimlari, malaka va kо‘nikmalari, atrof-olamga va bir birlariga nisbatan qadriy- emotsional munosabatlar normalari bilan о‘lchanadigan kо‘rsatkichlar tizimida ifodalanadi.
|
Farmon
|
Ukaz
|
Decree
|
Bir qator mamlakatlarda davlat boshlig‘ining normativ akti. О‘zbekistonda Prezident farmoni.
|
