«makroiqtisodiyot»

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI
O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
“MAKROIQTISODIYOT” KAFEDRASI
«MAKROIQTISODIYOT»
fanidan
KURS ISHI

MAVZU: DAVLAT QARZINI O’SISHINI MAKROIQTISODIY OQIBATLARI

	Bajardi: Iqtisodiyot fakulteti 2 kurs 2 OT talabasi Jalolov .I
	Tekshirdi: _________________________

Kurs ishi taqrizga topshirilgan sana “____” _______2021 y.		Kurs ishi taqrizdan qaytarilgan sana “____” _______2021 y.
Kurs ishi himoya qilingan sana “____” _______2021 y. Baho “_____” _________	___________ (imzo) ___________ (imzo)	Komissiya a’zolari: __________________ _________________

Toshkent – 2021
REJA:
I KIRISH
II ASOSIY QISM
2.1. Davlatning tashqi qarzi
2.2 Davlatning ichki qarzini boshqarish usullari
2.3. Qarzni boshqarish usullari.Budjet-soliq siyosati .
III XULOSA
IV FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR


Kirish
Uzoq muddatli tarixiy istiqbol pozitsiyasidan javob ikki baravar ko'p bo'lishi mumkin: sabablar urushlar edi va iqtisodiy jihatlar. Urush paytida davlat iqtisodiyot resurslarining moliyaviy mahsulotning ehtiyojlarigacha bo'lgan fuqarolik mahsulotlarini ishlab chiqarishning katta qismini qayta yo'naltirish vazifasini bajaradi. Shunga ko'ra, hukumatning qurollari uchun xarajatlari va harbiy xizmatchilar tarkibi oshadi. Ushbu xarajatlarni moliyalashtirishning uchta variantlari mavjud: soliqlarni oshirish, kerakli miqdordagi pulni chop etish yoki kamdan foydalanishni qo'llash. Soliqlar hisobidan moliyalashtirish ularning o'sishiga rag'batlantiradigan darajada o'sishiga olib kelishi mumkin va bu urush paytida foyda keltirmaydi. Bosib chiqarish va sarflash Qo'shimcha pul massasi inflyatsiya bosimini yaratadi. Binobarin, ko'p xarajatlarni aholiga sotish bilan moliyalashtirilishi kerak. Shunday qilib, iste'mol daromadining katta qismi qoladi va fuqarolik kiruvchilarning fuqaroliklari resurslaridan harbiy tarmoqlarda foydalanish mumkin.
Ikkinchi kelib chiqishi davlat qarzi - Bu iqtisodiy deklaratsiya. Milliy daromad kamayganda yoki ko'paytirilmasa, soliq tushumlari avtomatik ravishda kamayadi va kamchiliklarni keltirib chiqaradi.
Shunday qilib, davlat qarzi byudjet taqchilligi avlodidir, buning sabablari boshqacha bo'lishi mumkin. Kamliligi tabiiy ofatlar, urushlar, urushlar va siyosiy ziddiyatlar tufayli, oddiy zaxiralar etarli emas va qo'shimcha manbalarga murojaat qilishlari kerak bo'lgan favqulodda xarajatlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. So‘nggi yillarda yuz berayotgan ochiqlik siyosati tufayli mamlakatimiz tashqi qarzi haqida bugun juda ko‘p ma'lumotlar e'lon qilinmoqda va bu qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘lmoqda.

Tashqi qarz – biror-bir mamlakat boshqa mamlakatdan yoki boshqa mamlakatdagi kompaniyalardan, banklardan, xususiy tashkilotlardan oladigan qarz hisoblanadi. Tashqi qarz ikki turga bo‘linadi: davlat qarzi va xususiy (korporativ) qarz. Ko‘pincha bu ikkisining farqini tushunmasdan umumiy qarz haqida gap ketadi. Bu narsa bir tarafdan to‘g‘ri. Ammo boshqa tarafdan unchalik to‘g‘ri emas. Chunki O‘zbekistonning bir kompaniyasi xususiy yo‘l bilan, qaysidir soha bo‘yich a, chetdan qarz olgan bo‘lsa, qarz mas'uliyati o‘sha kompaniyaning zimmasida bo‘ladi. 

Hukumat kafolati ostida yoki davlat olgan qarzlar esa davlatning tashqi qarzlari hisoblanadi. Bular qo‘shilib, ya'ni davlat qarzi bilan xususiy kapital qarzi qo‘shilib, umumiy tashqi qarz tushunchasini hosil qiladi.
Umumiy tashqi qarz har xil talqin qilinishi mumkin. Masalan, so‘nggi yillarda O‘zbekiston tashqi qarzi miqdori o‘sayotgani xavotirga solyapti, raqamlar o‘zgarib boryapti. O‘tgan yili 17-19 milliard dollar bo‘lgan bo‘lsa, shu yil 25 milliard dollardan o‘tdi. Bu umumiy qarzimiz. Shundan 17 milliard 300 millioni davlat qarzi. Qolgani xususiy kapital qarzi. Aslida, ana shu 17 milliard 300 million haqida ko‘proq gaplashishimiz kerak. Chunki bu davlatimiz olgan yoki kafolat bergan qarz. Shu ikkalasidan davlat qarzi paydo bo‘ladi. Bunga davlatimiz, albatta, javob beradi.
—​ Har safar qarz olish paytida Moliya vazirligi uzoq hisob-kitoblar qilib, masalani tarozining ikki pallasiga solib ko‘radi. Biz hozir butun dunyo hayoti o‘zgarib ketgan murakkab davrda yashayapmiz. Dunyoda pandemiya yuz beradi-yu, ko‘plab mamlakatlar iqtisodiyotini tiz cho‘ktirib qo‘yadi, deb hech kim o‘ylagan emasdi.
Bu virus iqtisodiyotga salbiy ta'sir qildi. Va bu yana qancha davom etishini hozir prognoz qilish ham qiyin. Chunki holat har kuni o‘zgarib turibdi. Mana shunaqa paytda biz yanada og‘irroq holatga tushib qolmaslik uchun 34 milliardlik zaxiralarimizni ushlab turishni maqsadga muvofiq, deb hisoblayapmiz. Chunki bugun zaxiralarning barchasini ishlatib qo‘ysak, ertaga virusning oqibatlarini yumshatish cho‘zilib ketsa, bundan murakkabroq sharoitlarda, murakkabroq foizlarda qarz olishga majbur bo‘lardik. Hozir 1,5-1,25 yoki 2 atrofidagi foizlarda qarz olyapmiz.
Qaysidir davlatning katta miqdorda ishlatilmay turgan puli bo‘lsa ham, ular hech qachon o‘ylamasdan, qaysidir davlatning iltimosi bilan shunchaki berib yuborishmaydi. Ular ham juda ko‘p o‘rganishadi. Agar biz chetdan qarz olayotgan bo‘lsak, ular ikkilanmasdan qarz berishayotgan bo‘lsa, demak, ular O‘zbekistonning iqtisodiy ahvolidan xabardor.
—​ To‘g‘ri, shu yilning aprel oyida ular bizga barqaror reytingni berishgan edi. Pandemiya boshlangandan keyin butun dunyo davlatlari qatori biz ham murakkab ahvolga tushganimizda, ular bizni ogohlantirishgan. Mamlakatimizda pandemiya oqibatlarini yumshatish bo‘yicha hukumat amalga oshirayotgan chora-tadbirlar, inqirozga qarshi kurashish uchun 10 trillion so‘mlik jamg‘arma tuzganimiz va inqiroz paytida aholini, tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlaganimiz tufayli ular bu ogohlantirishni kun tartibidan olishdi.Davlatlar o‘rtasida qarz munosabati shakllanayotganda qarz olayotgan davlat, albatta, o‘zining xorijiy banklarda qo‘yilgan va shaffof oltin-valuta zaxirasiga ega bo‘ladi. Bundan tashqari, qarz oluvchining iqtisodiy o‘sish darajasi ham hisobga olinadi. Chunki iqtisodiy o‘sish darajasi mavjud bo‘lgan davlat qarzini qaytara olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, mamlakatimiz 2020 yilning 1-choragida ham, 1-yarim yilligida ham iqtisodiyoti o‘sishi minusga tushmagan dunyodagi kamdan kam davlatlar qatorida turibdi. Ba'zi davlatlarda ortga qaytish boshlangan. Bizda bu hodisa ro‘y bergani yo‘q. Jahon banki va Xalqaro valuta jamg‘armasi ham O‘zbekiston iqtisodiyoti 2020 yilda ijobiy natija bilan yakunlanishini qo‘rqmay prognoz qilishyapti.